Ile 500 lat temu było w Polsce domów mieszkalnych? Ilu ludzi żyło w jednej wiosce? Ile w Koronie znajdowało się miast i jaka część z nich rzeczywiście zasługiwała na to miano? A wreszcie: jak nasza stolica z 1500 roku wypadała na tle innych metropolii Środkowej Europy?
Zmarły w 2017 roku prof. Jerzy Kłoczowski należał do najwybitniejszych znawców historii Europy Środkowo-Wschodniej, a zwłaszcza Słowiańszczyzny. W swoich pracach zebrał tysiące fascynujących danych porównawczych na temat dawnej Polski, Czech, Węgier, Rusi, Litwy czy Serbii.
Poniżej garść moim zdaniem szczególnie ciekawych faktów i statystyk, dzięki którym inaczej spojrzysz na historię naszego kraju. Wszystkie dotyczą Polski (w rozumieniu Korony) mniej więcej w roku 1500: na samym początku epoki nowożytnej, za panowania Jana Olbrachta i Aleksandra Jagiellończyka, a następnie Zygmunta Starego.
Reklama
Ile było miast w Polsce w 1500 roku?
Około 1500 roku w Polsce było siedemset miast czy też raczej miejscowości z prawami miejskimi. Z tego tylko w sześciu mieszkało 5000 lub więcej mieszkańców. Miast średniej wielkości (ok. 2000 mieszkańców) było 88.
Ilu Polaków mieszkało w miastach w 1500 roku?
Mniej więcej 16% Polaków mieszkało w miastach. Najwięcej w Wielkopolsce: 1/5 całej populacji. Jest to jednak statystyka zawodna, bo obejmująca każdą miejscowość o prawach miejskich, nawet jeśli żyło w niej dwieście czy trzysta osób i jeśli na pierwszy rzut oka niczym nie różniła się od wioski.
Jeśli uwzględnić tylko miasta średnie i duże (od ok. 2000 mieszkańców) okaże się, że stopień urbanizacji wynosił nie więcej niż parę procent. Najwyższy był w Prusach Królewskich (18% całej populacji żyło w „prawdziwych” miastach) i Wielkopolsce (7%). W Małopolsce mieszczanie stanowili 5% wszystkich mieszkańców, na Mazowszu 4%, a na Rusi Czerwonej – tylko 3%.
Stolica Polski w 1500 roku na tle innych miast
W Krakowie w 1500 roku mieszkało około 16 000 ludzi. Podobną populację miał należący wówczas do Czech Wrocław. Na Węgrzech Buda miała zaledwie 8000 mieszkańców, ale łączna populacja dwóch miast dzisiaj stanowiących stolicę kraju (Budy i Pesztu) dała się porównać z ludnością Krakowa.
Prawdziwym liderem regionu była jednak Praga (35-40 tysięcy mieszkańców już u schyłku XIV wieku!). Dopiero za nią lokowały się Gdańsk (zdaniem części historyków mający do 20 000 mieszkańców około 1500 roku; w opinii innych – nawet 30 000) i Moskwa (ok. 30 000).
Jaka była ludność Polski w 1500 roku?
Ludność Polski da się szacować tylko w bardzo dużym przybliżeniu. Według jednej z propozycji centralne prowincje kraju (Wielkopolska, Małopolska i Mazowsze) miały około 1450 roku łącznie 2 miliony mieszkańców. W 1580 roku – już przeszło 3 miliony.
Ilu było w Polsce w 1500 roku chłopów, szlachty, duchownych?
W Małopolsce ludność chłopska stanowiła 68,9% całości, mieszczanie 26,3%, szlachta 4,6%, a duchowni tylko 0,2%.
Reklama
W Wielkopolsce statystyka wyglądała podobnie, ale już na Mazowszu udział szlachty był znacznie większy (23,4%!), zaś mieszczaństwa – wyraźnie niższy (14,1%).
W Prusach Królewskich z kolei chłopi stanowili zaledwie 59,3% populacji zaś mieszkańcy miast – aż 36,5%. Szlachty było tylko 3%. Duchownych za to kilka razy więcej, niż gdzie indziej – 1,2% ludności.
Ile lasów i pól było w Polsce w 1500 roku?
W czasach Bolesława Chrobrego (ok. 1000 roku) ziemie uprawne zajmowały tylko 16% powierzchni Polski. Około roku 1500: już 30%.
Jednocześnie lawinowo spadała powierzchnia lasów, które u zarania państwa Piastów pokrywały niemal całą jego powierzchnię. Około 1500 roku w Wielkopolsce już tylko 40% powierzchni przypadało na puszcze i bory. Dla porównania dzisiaj współczynnik zalesienia w tej części Polski to ok. 25%.
<strong>Przeczytaj też:</strong> Podbili pół wschodniej Europy. Ale ofiary inwazji skorzystały na tym nawet bardziej od najeźdźcówIle wsi było w Polsce w 1500 roku?
Szacuje się, że w całej Europie Środkowo-Wschodniej było maksymalnie około stu tysięcy wiosek. W Czechach 17 000, na Węgrzech 20 000, w Polsce – pewnie podobnie. Przeciętnie w jednej wsi żyło sto paręnaście osób i stało w niej zaledwie dwadzieścia gospodarstw.
Ile domów mieszkalnych było w Polsce w 1500 roku?
Liczbę samych tylko domów wiejskich w całej Polsce w XVI stuleciu szacuje się na około 300 000.
Przeczytaj też o tym jak Krzysztof Kolumb uzasadniał handel żywym towarem.
Reklama
Bibliografia:
- J. Kłoczowski, Młodsza Europa, Państwowy Instytut Wydawniczy 2003.
Ilustracja tytułowa: Kraków w 1493 roku.
3 komentarze