Polska nigdzie nie była tak wielka i mocarstwowa, jak na… swoich mapach. Sto lat temu kartografowie snuli naprawdę ambitne plany. Albo raczej: odzwierciedlali nadzieje, oczekiwania i buńczuczne projekty polskich polityków.
Poniżej garść map Polski wydanych u samego zarania II RP: w latach 1918-1923. W większości powstały w Warszawie, choć najbardziej zaskakujące nie mają ani znanego autora, ani miejsca druku. Może zresztą nic dziwnego…
Reklama
1. Polska bez granic
Łatwo zapomnieć, że Polacy przez całe lata żyli w kraju pozbawionym ścisłych granic. Niemiecki okupant już w 1916 roku ogłosił, że tworzy „niepodległe” polskie państwo, ale nie nadał mu żadnego ścisłego terytorium.
Także jeszcze długo po 11 listopada 1918 roku nie było wiadomo gdzie kończy się Rzeczpospolita. Na wschodzie granice ustabilizowały się dopiero w roku 1921, po tak zwanym pokoju ryskim ze Związkiem Sowieckim.
Powyższą mapę wydano, kiedy sytuacja wciąż się klarowała. Druk nastąpił najwcześniej w lipcu 1920 roku, a prawdopodobnie już po zwycięskiej dla Polaków bitwie warszawskiej.
Na żółto zaznaczono różne możliwe warianty przebiegu granicy, stanowiące „przedłużenie linii traktatu litewsko-bolszewickiego” z 12 lipca 1920 roku. Kolor seledynowy to linia graniczna przyjęta w kwietniu 1920 roku w porozumieniu z Ukraińcami.Jest też czarna linia przerywana: czyli niemieckie okopy z lat 1915-1916.
W sposób najbardziej widoczny, pełnym, ciemnozielonym kolorem, oznaczono tereny uznane za sporne między Polską a Litwą.
Reklama
2. Ile Polaka na polskiej mapie?
Skład narodowościowy ludności zamieszkującej ziemie przedrozbiorowej Polski stanowił kluczowy argument przy wszelkich dyskusjach nad możliwym przebiegiem granic nowej, odrodzonej Rzeczypospolitej.
W obliczu ogromnych przesunięć demograficznych związanych z wojną, zniszczeń i braku aktualnych spisów ludnościowych, można było bazować tylko na szacunkach.
Co oczywiste Niemcy zupełnie inaczej od polityków z Warszawy oceniali skalę obecności Polaków na spornych terenach – Śląsku, Mazurach, Pomorzu. Podobnie własne stanowisko na temat ludności Wileńszczyzny miały władzę tak zwanej Litwy Kowieńskiej.
Niniejszą mapę przygotowano w roku 1919 w warszawskim Biurze Pracy Społecznej.
3. Tylko pomyśl… jak wielka powinna być Polska!
Tutaj plan o podobnym charakterze. Tyle, że ogólnikowy i mający czysto propagandową rolę. Wydrukowano go jeszcze przez listopadem 1918 roku, by przekonywać anglosaskich odbiorców do udzielenia poparcia planom odbudowy „wielkiej” Rzeczpospolitej, w granicach zbliżonych do tych sprzed 1772 roku.
Reklama
Dokładna data i miejsce wydania nie zostały podane. Na druku informowano między innymi: „Dopóki zjednoczona i niepodległa Polska nie zostanie odtworzona jako trwała bariera na wschodzie, groźba niemieckiej dominacji będzie stale wisieć nad światem„.
4. Cała Litwa dla Polski. A to i tak mało…
To inny anonimowy plan w języku angielskim. Tym razem już z roku 1919 i nadal w iście mocarstwowym duchu. Autor proponował włączenie do Rzeczpospolitej ogromnego obszaru, obejmującego wszelkie ziemie litewskie, skrawek Łotwy i dalekie Kresy, aż za Miśkiem.
Trudno tylko domyślić się wprost jakie środowisko stało za tym drukiem. Nie pasuje on ani do federacyjnych koncepcji Józefa Piłsudskiego z tego czasu, ani do wizji endecji – skłonnej raczej ograniczać terytorium kraju, by uniknąć sytuacji, w której Polacy utraciliby wyraźną przewagę demograficzną we własnym państwie.
5. Państwa wyimaginowane (na wschód od Polski)
Przez długi czas wątpliwości budził nie tylko przebieg polskich granic, ale też – sama kwestia tego, z kim Polska graniczy lub będzie graniczyć.
Na tej mapie, sporządzonej jak się zdaje w roku 1920, na wschodzie umieszczono zarówno Ukrainę, jak i Białoruś („Białą Ruś”) – nie jako części Sowietów, lecz odrębne państwa. Z Rosją z kolei Polska ma bardzo krótką, wprost symboliczną granicę.
Nie trzeba chyba wyjaśniać, że zupełnie nie w takim sąsiedztwie ostatecznie się znaleźliśmy…
Reklama
6. Pięćdziesiąt tysięcy ruin… w jednym powiecie
Konflikty zbrojne, toczące się na ziemiach polskich przez przeszło sześć lat (1914-1920), pociągnęły za sobą niesamowitą skalę destrukcji. Zniszczenia były szczególnie dotkliwe na wschodnich obszarach kraju, co dosadnie zobrazowano na tej mapie z roku 1923.
Najciemniejszym kolorem oznaczono te powiaty kraju, w których do odbudowania pozostało więcej niż 20 tysięcy budynków. W nawiasach zanotowane zostały też pierwotne, łączne zniszczenia.
Przykładowo w powiecie dubieńskim według autorów mapy zniszczonych zostało ponad 49 400 budynków. Z tego 26 tysięcy wciąż leżało w gruzach w roku 1923.
Poznaj też najważniejsze i najciekawsze liczby, pokazujące prawdę o II Rzeczpospolitej.
Prawda o życiu naszych pradziadków
10 komentarzy