Pogańska żona Jagiełły. Czy przed ślubem z Jadwigą Andegaweńską wielki książę Litwy zawarł inne małżeństwo?

Źródła historyczne przechowały informacje o czterech ślubach sławnego króla. Władysław Jagiełło żenił się kolejno z Jadwigą Andegaweńską, hrabianką Anną z Celje, małopolską arystokratką Elżbietą z Pilczy i młodą Rusinką Sonką. Ale czy ta lista rzeczywiście jest kompletna? Biograf władcy Stefan M. Kuczyński sugerował inną możliwość.

Data narodzin Władysława Jagiełły, pomimo wieloletnich dociekań historyków, wciąż budzi wątpliwości.

Dawniej przyjmowano, że król przyszedł na świat około roku 1352. To by oznaczało, że na ślubnym kobiercu z Jadwigą Andegaweńską stanął w niemłodym wieku mniej więcej trzydziestu czterech lat.

Reklama

Obecnie przeważa odmienny pogląd. Zdecydowana większość badaczy sądzi, że Władysław Jagiełło urodził się dekadę później. W chwili pierwszego znanego ślubu był więc w przybliżeniu dwudziestoczterolatkiem.

Tajemnicza dekada

Niezależnie od tego, którą możliwość się przyjmie, wielki książę Litwy był już z dawna człowiekiem zdatnym do małżeństwa.

W krajach katolickich prawo kanoniczne tej epoki dopuszczało śluby czternastoletnich chłopców. Na (przynajmniej formalnie) pogańskiej Litwie równie sztywna cezura nie istniała, ale obyczaj kształtował się chyba podobnie.

Ojciec Władysława Jagiełły, Olgierd, po raz pierwszy ożenił się jako mniej więcej dziewiętnastolatek. Z kolejnych wieków są z kolei znane liczne przypadki litewskich bojarów, którzy brali śluby przed dwudziestym rokiem życia.

Reklama

Wszystko przemawiało za tym, by także Jagiełło rychło wszedł w związek małżeński, potrzebny dla przedłużenia rodu. Było to tym ważniejsze, że chłopak objął tron już w 1377 roku – prawie dekadę przed ślubem z Jadwigą.

Czy jedyna próba ożenienia Jagiełły?

Wiadomo, że w połowie przedostatniej dekady XIV wieku, zaraz przed tym jak do skutku doszła unia polsko-litewska, matka Jagiełły próbowała zaaranżować jego małżeństwo z księżniczką moskiewską.

Projekt nie doszedł do skutku (i zasługuje na odrębny artykuł). Czy jednak naprawdę była to jedyna inicjatywa matrymonialna w pierwszych latach panowania Jagiełły?

„Nasuwa się pytanie…”

Większość historyków podąża za bazą źródłową i przyjmuje, że do 1386 roku Jagiełło istotnie był kawalerem. Stefan M. Kuczyński – autor popularnej przez laty biografii Król Jagiełło ok. 1351-1434 – wybrał jednak opcję bardziej ryzykowną.

Wielkie historie co kilka dni w twojej skrzynce! Wpisz swój adres e-mail, by otrzymywać newsletter. Najlepsze artykuły, żadnego spamu.

Przypomniał, że Jan Długosz zarzucał pochodzącemu z Litwy królowi skłonność do „miłostek”. Słowa kronikarza można zinterpretować jako typowy dla niego zarzut niemoralności, przejawiającej się utrzymywaniem kochanek czy też monarszych metres.

Kuczyński zwrócił jednak uwagę, że w odniesieniu do Jagiełły dziejopisarz nie znał imienia żadnej konkubiny. Skąd wynikała luka w jego wiedzy? „Hipotetycznie można wysunąć przypuszczenie” – stwierdził biograf.

Reklama

Ponieważ usilne, niewątpliwie, starania Długosza nie naprowadziły go na ślad jakiejkolwiek kobiety, z jaką król nawiązałby „miłostkę”, to nasuwa się pytanie: czy owym zakazanym związkiem miłosnym Jagiełły nie było (jeszcze w czasie jego panowania tylko na Litwie) małżeństwo pogańskie z jakąś księżniczką litewską?

W średniowieczu rody dynastyczne zawierały małżeństwa w latach bardzo wczesnych. Mogło więc istnieć i wczesne, pogańskie małżeństwo syna Olgierdowego, które przed objęciem tronu polskiego zostało zerwane.

Dlaczego królowa Jadwiga nie pojechała na Litwę?

Historyk posunął przypuszczenia nawet o krok dalej. Zasugerował, że to właśnie z faktu, iż na Litwie nadal żyła dawna, odprawiona małżonka króla, wynikała niechęć Jagiełły do zabrania do ojczyzny nowej małżonki.

Jest rzeczą znaną i do dzisiaj zaskakującą, że Jadwiga Andegaweńska istotnie nigdy nie odwiedziła kraju, do którego chrystianizacji walnie się przyczyniła. Pierwszą polską królową, która pojechała na Litwę, była dopiero Anna Cylejska.

Reklama

„Czyżby Jagiełło obawiał się, by nie doszły do uszu jego świętobliwej małżonki jakieś skargi ze strony usuniętej dawnej, pogańskiej żony?” – pytał Kuczyński.

„Orzec o słuszności niepodobna”

Historyk sam przyznawał, że „bez odnalezienia nowych źródeł orzec miarodajnie o słuszności lub niesłuszności wysuniętej hipotezy niepodobna”.

Słowa padły w roku 1985. I choć od tego czasu nasza wiedza o genealogii rodu Giedyminowiczów, z którego wywodził się Jagiełło, niepomiernie wzrosła, to nie natrafiono na żaden ślad po pierwszej, zapomnianej żonie władcy.

Nie można wykluczyć, że taka kobieta jednak istniała. Sam powiedziałbym, że na pewno istniały jakieś towarzyszki króla, już od najwcześniejszych lat jego panowania. Były to jednak konkubiny, kochanki.

Reklama

Do ślubu o randze politycznej raczej nie doszło. A przynajmniej historyk nie ma prawa dopisywać go do historii przy braku jakichkolwiek namacalnych podstaw poza intrygująco długim okresem kawalerstwa.

Przeczytaj też o tym, jakie skutki przyniosła wielka wojna Jagiełły z zakonem krzyżackim. Pokój, który zawarł z wrogiem już za jego czasów nazywano „haniebnym”.

***

Słabości, przywary i codzienność sławnego króla opisałem szeroko w mojej najnowszej książce: Damy Władysława Jagiełły (Wydawnictwo Literackie 2021). Dowiedz się więcej na Empik.com.

Fascynujące losy następczyń królowej Jadwigi

Bibliografia

1. Kuczyński S.M., Król Jagiełło ok. 1351-1434, Warszawa 1985.
2. Kultura Wielkiego Księstwa Litewskiego. Analizy i obrazy, Kraków 2006.
3. Prochaska A., Długosz o Elżbiecie trzeciej żonie Jagiełły, Lwów 1876.
4. Tęgowski J., Pierwsze pokolenia Giedyminowiczów, Poznań 1999.