Niemiecka okupacja z lat 1939-1945 wiązała się z ogromnymi stratami dla polskiej wsi. Szacuje się, że różne formy represji dotknęły aż 10 tysięcy wiosek. Miliony chłopów i chłopek wywieziono na roboty przymusowe, a około 1,3 miliona nie doczekało...
Rozpoczynając o świcie 1 września 1939 roku inwazję na Polskę niemieckie wojska posiadały miażdżącą przewagę zarówno w sprzęcie, jak i liczbie wystawionych do walki żołnierzy. Co więcej, 17 września na Kresy Wschodnie wkroczyły jednostki Armii...
Rok 966, data chrztu księcia Mieszka I i jego najbliższych, jest symbolicznym początkiem polskiej państwowości i równie symbolicznym początkiem opowieści o Wiśle. Jaki był z niej pożytek w epoce Piastów i jakie niosła zagrożenia?
Chłopska hierarchia na dawnej polskiej wsi. Te podziały były widoczne jeszcze kilkadziesiąt lat temu
Los chłopów w polskich dziejach najczęściej kojarzy się z batem, pańszczyzną i biedą. W istocie jednak byt włościan stale się zmieniał, a w skali kraju był zróżnicowany. Nawet w mikroskali, w konkretnej wsi, nie był do siebie podobny. O tym, jak...
Tak mieszkali jedni z najbiedniejszych chłopów na dawnej polskiej wsi. Trudno to nawet nazwać domami
Na polskiej wsi od stuleci istniała liczna grupa chłopów pozbawionych własnych gospodarstw czy nawet samych domostw. Po zniesieniu pańszczyzny wielu z nich trafiło do czworaków – nowego rodzaju budynku, który zapewniał wyłącznie absolutnie minimum...
Podpisany 19 października 1466 roku drugi pokój toruński zakończył prowadzoną od 1454 roku wojnę Kazimierza Jagiellończyka z Krzyżakami. Dzięki zwycięstwu nad zakonem do Korony wróciły ziemia michałowska i chełmińska oraz Pomorze Gdańskie. W efekcie...
Młynarze już od średniowiecza stanowili elitę polskiej wsi. Ich status prawny był zdecydowanie wyższy od pozostałych chłopów. Wielu z nich potrafiło czytać i pisać, na tle innych włościan wyróżniali się również zamożnością. O tym, jakie przywileje i...
W średniowieczu niewiele jeszcze dbano o czystość rzek i o to, by odpady nie mieszały się z wodą pitną. Wielkie arterie, przepływające przez główne miasta kontynentu, już w XIV czy XV wieku stanowiły w efekcie także wielkie ścieki, roznoszące fetor...
Żaden polski król wcześniej nie pokusił się o taką inwestycję. Budowa pierwszego stałego mostu na Wiśle w Warszawie zajęła aż pięć lat i kosztowała prawdziwą fortunę. Efekty prac były jednak imponujące. Konstrukcja długa na ponad 500 metrów oraz...
Powódź z 1813 roku należała w tysiącletnich dziejach Wisły do wydarzeń najbardziej dramatycznych w skutkach dla ludzi i środowiska naturalnego. Okazała się najpoważniejszym wyzwaniem, jakie rzeka dotychczas rzuciła człowiekowi. Zaznaczyła swoją...
Od XII stulecia rządca parafii był nazywany plebanem. Swój urząd często zawdzięczał właścicielowi okolicznych dóbr, zależał więc nie tylko od biskupa, ale też pana folwarcznego. Dla chłopów pańszczyźnianych mógł być kolejnym reprezentantem wiejskiej...
Typowy polski szlachcic, właściciel nowożytnej wioski, nie chciał osobiście angażować się w codzienne życie chłopów. Zależało mu jednak na tym, by społeczność, którą wyzyskiwał była karna oraz pracowita. Dla utrzymania dyscypliny w osadzie oraz na...
Polski kmieć, a więc głowa chłopskiej rodziny gospodarującej na większym spłachetku ziemi, bacznie obserwował pana i go naśladował. Zatrudniał w swoim gospodarstwie czeladź, czyli służbę — podobnie jak szlachcic. Czeladnik, zwany też parobkiem czy...
Szacuje się, że na przełomie XIX i XX wieku ziemie polskie zamieszkiwało około 30 milionów ludzi. Przeszło 3,5 miliona, gnanych biedą, głodem i marzeniami o lepszym życiu, zdecydowało się wyjechać za granicę. Ogromna część z nich ruszyła w podróż...
Najsławniejszy polski chłop na świecie. O jego niezwykłym domu pisano nawet po drugiej stronie globu
Michał Drzymała to jeden z najlepiej znanych i rozpoznawalnych polskich chłopów doby zaborów. Stał się symbolem sprytu, mądrości, determinacji i uporu w walce z obcą władzą. Co przyniosło mu taką sławę?
Na polskiej prospericie gospodarczej XVI stulecia korzystali nie tylko szlachcice. W tej najlepszej epoce w dziejach Polski można było natrafić też na wyjątkowo zamożnych, samodzielnych i wpływowych chłopów. Nie było ich wielu, ale niektóre z...
Przednówek był składnikiem dziejów chłopów aż do XX wieku. Był czymś nieuchronnym i stałym, tak jak stałe są pory roku. Stanowił synonim nędzy i głodu. Znajdziemy na ten temat dziesiątki relacji. Stefan Żeromski pisał w Zmierzchu, że „zimą i na...
Obecnie Kraków ma niemal milion mieszkańców. Pod Wawel przejeżdża też kilkanaście milionów turystów rocznie. Nieco ponad 150 lat temu Gród Kraka był jednak biednym, zapuszczonym zaściankiem, a żyło w nim zaledwie 50 tysięcy ludzi. O tym jak...
Głód był codziennością dla większości mieszkańców XIX-wiecznej Galicji. Właściwie jedynie w okresie służby wojskowej chłopscy synowie nie musieli martwić się czym napełnią swoje żołądki. O tym jak żywiono żołnierzy stacjonujących pod Wawelem pisze...
W czasie swojej słynnej podróży po Europie z lat 1697-1698 młody car Piotr I zrozumiał, jak wielki dystans musi pokonać Rosja, aby dorównać innym potęgom na Starym Kontynencie. Po powrocie do kraju zdecydował się na głębokie reformy, które...
