Zygmunt I Stary, Zygmunt Jagiellończyk (ur. 1/2 stycznia 1467, zm. 1 kwietnia 1548) – król Polski i wielki książę litewski z dynastii Jagiellonów, panujący od 1506/1507 roku. Był piątym synem i ósmym dzieckiem Kazimierza Jagiellończyka oraz jego habsburskiej żony Elżbiety Rakuszanki.
Przy tak licznym starszym rodzeństwie dla Zygmunta Jagiellończyka nie przewidywano żadnego tronu i nie przygotowywano go do kariery politycznej.
Reklama
Po śmierci ojca bezskuteczne starał się o wydzielenie części dziedzictwa. Dopiero w 1499 roku osiadł na Śląsku, gdzie otrzymał księstwo głogowskie, którym rządził z nadania najstarszego brata Władysława II Jagiellończyka. Przez kilka lat żył w nieformalnym związku z miejscową mieszczką Katarzyną Telniczanką; doczekał się z niego trójki dzieci.
Po niespodziewanej, przedwczesnej i bezdzietnej śmierci Jana Olbrachta oraz Aleksandra Jagiellończyka został wyniesiony na trony litewski i polski. Okazał się władcą chwiejnym, łatwowiernym i pozbawionym stanowczości, choć z upływem lat otaczano go coraz większym szacunkiem. Żenił się dwukrotnie – najpierw z Węgierką Barbarą Zapolyą, a następnie Włoszką Boną Sforzą, która urodziła mu następcę tronu Zygmunta Augusta.
Był mecenasem sztuki, propagatorem odrodzenia. Doprowadził do przebudowy Wawelu, nadając rezydencji obecny, renesansowy kształt. Nie był znany z militarnych zapędów, ale wielokrotnie zmuszano go do prowadzenia wojen. Za jego panowania toczyły się konflikty zbrojne z Moskwą, Mołdawią i zakonem krzyżackim.
W 1525 roku Zygmunt Jagiellończyk przyjął hołd lenny, związany z sekularyzacją państwa zakonnego i utworzeniem Prus Książęcych. W 1526 roku włączył w granice Korony Mazowsze, po wygaśnięciu tamtejszej linii dynastii Piastów.
Reklama
W 1530 roku, dzięki staraniom jego małżonki, doszło do elekcji vivente rege – wyniesienia na tron Zygmunta Augusta za życia ojca. W konsekwencji tego aktu króla zaczęto nazywać Zygmuntem Starym, dla odróżnienia od monarchy młodego.
Bardzo duży wpływ na posunięcia męża miała Bona Sforza, dysponująca ogromnym osobistym majątkiem i wpływająca na obsadę kluczowych stanowisk w państwie.
Ciekawostki o Zygmuncie Starym
- Zygmunt Stary zmarł jako 81-latek – najstarszy z wszystkich królów Polski, nie licząc zmuszonego do abdykacji Stanisława Leszczyńskiego.
Książki o Zygmuncie Starym
Skróconą biografię króla przygotował Andrzej Wyczański (Zygmunt Stary, Zamek Królewski 1985). O życiu osobistym, charakterze, relacjach rodzinnych i postępującej starości monarchy szeroko opowiada Kamil Janicki w książce Damy złotego wieku (Znak 2014).
