Nowożytność

Jakub II Stuart został królem Anglii w 1685 roku. Jako gorliwy katolik zdecydowanie nie przypadł do gustu większości protestanckich poddanych. Ponad 50-letni monarcha nie miał jednak męskiego następcy. Liczono, że po śmierci władcy na tronie zasiądą...

Stroje, fryzury i elementy rynsztunku właściwe dla szlachty z Rzeczpospolitej Obojga Narodów nazywano na zachodzie rzeczami typowo polskimi. Tak też zostały zapamiętane nad Wisłą – do dzisiaj chociażby komplet złożony z kontusza, żupana i pasa...

Warchoł – mówiono u schyłku średniowiecza o kłótni, swarze, awanturze. W wieku XVI wyraz nabrał szerszego znaczenia. Odnoszono go już nie tylko do zdarzeń, lecz także do ludzi, nieodmiennie szlachciców.

Kawaleria Kozaków zaporoskich prezentowała znacznie niższy poziom niż ich piechota. Dlatego jazda była wykorzystywana w czasie boju w ograniczony sposób. Nie znaczy to jednak, że nie odgrywała istotnej roli podczas działań zbrojnych prowadzonych...

Polscy chłopi pańszczyźniani posługiwali się językiem polskim i żyli w Polsce, często od niezliczonych pokoleń. Wielu z nich nie wiedziało nawet o istnieniu jakichkolwiek innych krajów. Mimo to w oczach szlachty żaden przedstawiciel chłopstwa nie...

Polscy chłopi z epoki nowożytnej mieli swoje obyczaje, przesądy i codzienne praktyki, których tradycja sięgała nawet setki lat wstecz. W opinii szlachty wszystko to były jednak zachowania niegodne, właściwe tylko plebejom. Ziemianin musiał znać...

Nie od razu Rzym zbudowano. I dokładnie to samo można by powiedzieć także o Wawelu. Wielka renesansowa przebudowa najsłynniejszej rezydencji polskich królów zajęła niemal pięćdziesiąt lat. W całości nie ukończono jej zresztą nigdy. Projekt...

Wiosną 1683 roku potężna osmańska armia ruszyła na wojnę z imperium Habsburgów. Zaledwie trzy miesiące później siły Kara Mustafy stanęły pod murami Wiednia. Oto jak doszło do słynnego oblężenia zakończonego odsieczą Jana III Sobieskiego.

Kozacka kawaleria z końca XVI i początku XVII wieku zdecydowanie ustępowała zaporoskiej piechocie. Odgrywała jednak istotną rolę podczas wypraw łupieżczych oraz bitew toczonych przez Kozaków. Oto jakim uzbrojeniem dysponowała.

Przez całą epokę nowożytną w gronie średniej szlachty nad Wisłą dominował model kobiety podporządkowanej, karnej, niemieszającej szyków mężowi. Jak słusznie podkreślał historyk Andrzej Wyrobisz, taki wzorzec kreowali „niemal wyłącznie mężczyźni i...

Renesansowa przebudowa zamku królewskiego na Wawelu, podjęta przez Aleksandra Jagiellończyka i kontynuowana przez Zygmunta Starego, zajęła niemal pół wieku. Miała jednak trwać o wiele krócej. Plany zniweczyła nagła katastrofa, do jakiej doszło...

Legalne zdobycie szlachectwa było w Rzeczpospolitej Obojga Narodów niemal niemożliwe. Przez trzysta lat – od schyłku dynastii jagiellońskiej do śmierci Augusta III Sasa – nobilitowano niespełna 1400 osób. O wiele większa liczba zamożnych...

Do Henryka Walezego przylgnęły w Polsce jak najgorsze opinie. Do dzisiaj pisze się o nim jako o nieodpowiedzialnym, nawet śmiesznym fircyku, który w najmniejszym stopniu nie nadawał się na monarchę, a poza tym zupełnie nie rozumiał lokalnych...

Historia nowożytnej Polski zna wiele przypadków, gdy wolni ludzie zamieszkujący lub odwiedzający wieś decydowali się wyrzec swojej swobody. Rezygnowali z praw i przyjmowali poddaństwo. W ten sposób zostawali chłopami pańszczyźnianymi, zmuszanymi do...

Władcy Rzeczpospolitej Obojga Narodów wybierani w wolnych elekcjach mieli dalece ograniczoną władzę. Cały system polityczny Rzeczpospolitej szlacheckiej był poza tym obsesyjnie skupiony na strzeżeniu tradycji i unikaniu jakichkolwiek reform...

W polskiej świadomości utrwalił się konkretny obraz garderoby właściwej szlachcicom i odróżniającej panów od chłopów. Pisze się, że tak zwany strój narodowy składał się z kontusza, żupana oraz wzorzystego, tkanego pasa, nazywanego często słuckim (od...

Wielki projekt Denisa Diderota nie był zupełnie nowatorski. Treść Wielkiej Encyklopedii Francuskiej niosła jednak ze sobą idee, które zachwiały kontynentem i wpłynęły na poglądy rzesz mieszczaństwa oraz inteligencji. Naukowy leksykon w 28 tomach...

W nowożytnej Polsce każda prywatna wieś wraz z jej chłopskimi mieszkańcami była formalnie wyjęta spod władzy państwowej i jakiejkolwiek zewnętrznej kontroli. Szlachcice, zwłaszcza ci posiadający większą liczbę miejscowości, nie garnęli się jednak do...

Panuje opinia, że szlachcianki cieszyły się w nowożytnej Polsce wyjątkowo korzystną pozycją, której mogły (a nawet musiały) zazdrościć im nobilitowane panie z zagranicy. Mężowie traktowali je po partnersku, zdawali się na ich rady, mówili o nich:...

Pierwszą linię natarcia kawaleryjskiego za czasów Zygmunta Augusta stanowili najciężej uzbrojeni kopijnicy, w pełnych zbrojach i z kopiami rycerskimi typu zachodniego, niedrążonymi w środku. Dopiero za nimi podążali jeźdźcy w typowym rynsztunku...

Na Wawelu istnieje budynek nazywany Kuchniami Królewskimi. Znajduje się w najbardziej reprezentacyjnym punkcie wzgórza: na zamku górnym, w bezpośrednim sąsiedztwie wnętrz, w których niegdyś mieszkali królowie. Łatwo go rozpoznać, ponieważ jest...

W ogólnej wyobraźni polska husaria jawi się jako formacja jednolita, uporządkowana, uzbrojona i wyposażona na taką samą modłę, a poza tym dalece niezmienna. W rzeczywistości jednak żołnierze elitarnej ciężkiej jazdy nie otrzymywali rynsztunku z...

Rozpoczęte w 1648 roku powstanie Chmielnickiego było największym wystąpieniem zbrojnym Kozaków przeciwko Rzeczpospolitej. Mając świadomość zagrożenia hetman wielki koronny Mikołaj Potocki starał się zdusić je już w zarodku, zlekceważył jednak...