Za sprawą Potopu Henryka Sienkiewicza Janusz Radziwiłł zyskał renomę niegodziwca, który bezrefleksyjnie dążył do unicestwienia Rzeczpospolitej Obojga Narodów. Przyszły noblista przedstawił wielkiego hetmana litewskiego jako żądnego władzy...
W XVI stuleciu ogromne rzesze polskiej szlachty porzuciły Kościół katolicki i przyjęły tezy reformacji. Zjawisko dotyczyło zapewne setek tysięcy przedstawicieli ziemiańskiej elity kraju. Przybrało na sile zwłaszcza od połowy wieku, za panowania...
Rudolf II był bez wątpienia jednym z najbardziej ekscentrycznych przedstawicieli dynastii Habsburgów. Monarcha, zasiadający na cesarskim tronie od 1576 roku, uchodził za ulubionego władcę alchemików, artystów, myślicieli i wynalazców. Interesujący...
Florian Hieronim Radziwiłł zaliczał się do grona najbogatszych magnatów XVIII-wiecznej Rzeczpospolitej Obojga Narodów. W przeciwieństwie do swych przodków nie angażował się w życie publiczne, nie uczestniczył w sejmach, nie zabiegał o żadne godności...
Panuje powszechna opinia, że zamek na Wawelu, stanowiący w czasach Rzeczpospolitej Obojga Narodów wspaniałą rezydencję o najwyższych walorach estetycznych, został zniszczony dopiero w następstwie upadku kraju, decyzją zaborców. To mit. Nowi włodarze...
John Dee służył na dworze kilku angielskich władców, ale to z królową Elżbietą I Tudor był najsilniej związany. Monarchini zatrudniała go do wykonywania wielu zadań: nie tylko tych wagi państwowej, ale też czysto prywatnych. Obdarzyła go zaufaniem i...
Polscy szlachcice z epoki nowożytnej szczególną wagę przywiązywali do sztuki oratorskiej. Wykształcony młodzieniec z najwyższego stanu miał okazywać ogładę poprzez kwieciste toasty czy powitania gości przybywających do folwarku, potem zaś – za...
Stoczona 4 kwietnia 1794 roku bitwa pod Racławicami była pierwszym większym zwycięstwem sił powstańczych Tadeusza Kościuszki nad Rosjanami. O jej wyniku w znacznej mierze przesądziła brawurowa szarża uzbrojonych w kosy chłopów, którzy zdobyli...
Od czasu, gdy za panowania Kazimierza Wielkiego wojska czeskie nieskutecznie oblegały Wawel i Kraków, przez 250 lat żadne obce siły nie próbowały zdobywać polskiej stolicy. Do takiego ataku nie doszło ani podczas bezkrólewia po wygaśnięciu dynastii...
Żaden inny ród w dziejach Rzeczpospolitej nie mógł poszczycić się takim bogactwem i wpływami jak Radziwiłłowie. W ich posiadaniu znajdowała się niemal połowa Litwy. W majątkach i miastach należących do magnackiej familii żyła też w połowie XVIII...
Każdy szlachcic w nowożytnej Polsce szczycił się, że ma prawo wybierać królów. Pisano wręcz, że wolna elekcja to niemalże „podstawa i fundament wszystkich swobód naszych”. Nie znaczy to jednak wcale, że każdy typowy szlachcic istotnie fatygował się...
Obrona Trembowli przeszła do historii jako jeden z przykładów polskiego bohaterstwa w obliczu przeważających sił wroga. Podczas trwającego od 21 września do 5 października 1675 roku oblężenia nieliczna załoga kresowej twierdzy stawiła skutecznie...
Badania antropologiczne, a więc naukowe analizy kości, pozwalają ustalić nie tylko średni wzrost ludzi żyjących przed stuleciami i urazy jakim ulegali. Nowoczesne metody zdradzają znacznie więcej, zwłaszcza jeśli porówna się materiał z różnych...
Mury rezydencji monarszej na Wawelu dotrwały do dzisiaj w kształcie bardzo podobnym do tego, jaki nadano im w dobie renesansu, za panowania Zygmunta Starego (1507-1548). Również rozkład pomieszczeń, przynajmniej w głównych gmachach pałacowych, uległ...
Pan Twardowski stał się bohaterem niezliczonych baśni i legend. O szlachcicu, który miał zaprzedać duszę diabłu pisali między innymi Adam Mickiewicz i Józef Ignacy Kraszewski. Przedstawiona przez nich postać nie była jednak owocem samej tylko...
„Szlachcic jednołanny równy jest panięciu” – stwierdził Piotr Zbylitowski około 1600 roku. „Szlachcic, który poczciwy by siedział w ogrodzie, równy kasztelanowi, także wojewodzie” – pół wieku później zanotował Władysław Jeżowski, pośród swoich...
Ogłoszony 7 maja 1794 roku uniwersał połaniecki mógł całkowicie zmienić los polskich chłopów pańszczyźnianych. Dokument nadawał mieszkańcom wsi prawa, o których przez stulecia nie mogli nawet marzyć. Oto co Tadeusz Kościuszko obiecywał włościanom.
Od wczesnego średniowiecza było normą, że każda rezydencja monarsza posiadała własną kaplicę lub bezpośrednio sąsiadowała ze świątynią przeznaczoną ściśle dla władcy. Tak było też na Wawelu za czasów Piastów i pierwszych Jagiellonów. Po renesansowej...
Tak zwana mała epoka lodowcowa, trwająca od wieku XVI aż do pierwszej połowy XIX, miała niebagatelny wpływ na losy Europy oraz szerzej całej półkuli północnej. Spadek średniej temperatury o jeden stopień odbił się katastrofalnie na produkcji rolnej...
Legalne, oficjalne zdobycie szlachectwa w nowożytnej Polsce było niemal niemożliwe. W całej historii Rzeczpospolitej szlacheckiej, aż do wyniesienia na tron Stanisława Augusta Poniatowskiego, nobilitowano zaledwie około 1000 osób. Wielokrotnie...
Początki korpusu janczarów sięgają średniowiecza, konkretnie XIV wieku. Doborowa turecka piechota ostateczną strukturę organizacyjną i militarną osiągnęła jednak dopiero w epoce nowożytnej, w połowie XVII stulecia. O tym, jak wyglądały hierarchia i...
Pierwsi królowie z dynastii Jagiellonów wprost obsesyjnie unikali zamku na Wawelu. Zarówno Władysław Jagiełło, jak i jego długowieczny syn Kazimierz Jagiellończyk zostali koronowani na krakowskim wzgórzu. Wcale nie chcieli tam jednak rezydować...
Słowa „szlachta” i „szlachcic” przywodzą na myśl epokę nowożytną – czasy husarii i panów w kontuszach z przepasanymi szablami. O uprzywilejowanych mężczyznach wcześniejszego, średniowiecznego okresu myślimy z kolei raczej jako o „rycerzach”...
Zagrożenie ze strony Tatarów niemal nieustannie towarzyszyło Rzeczpospolitej. Wojska Chanatu Krymskiego regularnie najeżdżały Kresy, brały też udział w wyprawach wojennych organizowanych przez imperium osmańskie oraz powstaniach kozackich. Według...
Dźwięk dzwonów rozlegał się z wież kościoła katedralnego na Wawelu już od XI stulecia, wzywając wiernych na modlitwy i uświetniając uroczystości kościelne lub państwowe. Stołeczne wzgórze znało przeróżne dzwony. Ten najważniejszy – nazywany...
Rzeczpospolita szlachecka nie posiadała niemal żadnego aparatu państwowego ani lokalnej administracji podporządkowanej centrum. Niezależnie jakie wizje snuł król, albo nawet jakie decyzje zapadały na sejmie walnym, niczego nie dało się zrealizować...
Jakub II Stuart został królem Anglii w 1685 roku. Jako gorliwy katolik zdecydowanie nie przypadł do gustu większości protestanckich poddanych. Ponad 50-letni monarcha nie miał jednak męskiego następcy. Liczono, że po śmierci władcy na tronie zasiądą...
Stroje, fryzury i elementy rynsztunku właściwe dla szlachty z Rzeczpospolitej Obojga Narodów nazywano na zachodzie rzeczami typowo polskimi. Tak też zostały zapamiętane nad Wisłą – do dzisiaj chociażby komplet złożony z kontusza, żupana i pasa...
Warchoł – mówiono u schyłku średniowiecza o kłótni, swarze, awanturze. W wieku XVI wyraz nabrał szerszego znaczenia. Odnoszono go już nie tylko do zdarzeń, lecz także do ludzi, nieodmiennie szlachciców.
Kawaleria Kozaków zaporoskich prezentowała znacznie niższy poziom niż ich piechota. Dlatego jazda była wykorzystywana w czasie boju w ograniczony sposób. Nie znaczy to jednak, że nie odgrywała istotnej roli podczas działań zbrojnych prowadzonych...
