Nowożytność

Wbrew popularnej legendzie zamek królewski na Wawelu nie stracił swojego wyjątkowego statusu w jednym konkretnym momencie. Nie było tak, że Zygmunt III Waza, w następstwie niszczycielskiego pożaru, zdecydował o przeniesieniu stolicy do Warszawy. W...

O polskich chłopach pańszczyźnianych z minionych stuleci pisze się często tak, jakby wszyscy żyli w podobnych warunkach, mieli zbliżone obowiązki, prawa i możliwości. Słowem: jakby stanowili jedną masę. Tak jednak wcale nie było.

W chwili swojej koronacji Elżbieta I Tudor miała nieco ponad 25 lat. Zastąpiwszy na tronie swą przyrodnią siostrę, Marię, nowa królowa zupełnie zmieniła kurs angielskiej polityki. Zamiast szukać sojuszu z Hiszpanią postawiła na niezależność. Jej...

W szeregach dawnej polskiej szlachty panowały dość ścisłe reguły w kwestii tego, jak powinien wyglądać przedstawiciel najwyższego stanu. Oczekiwano, że szlachcic czy też ziemianin będzie mieć ciało niezniszczone harówką, ale też, że będzie dbać o...

Czy przestępczość oraz przemoc wśród szlachty była zjawiskiem rzadkim i nietypowym, czy wprost przeciwnie – zupełnie powszechnym? Do niedawna na takie pytanie brakowało jednoznacznej odpowiedzi, a temat budził w nauce spore kontrowersje. Przytaczano...

Los króla Ludwika XVI w obliczu wielkiej rewolucji francuskiej nie był wcale przesądzony. Początkowo tylko najwięksi radykałowie wzywali do tego, by nie poprzestawać na usunięciu monarchy z życia publicznego, ale też usunąć go z życia w ogóle. Aby...

Życie na angielskim dworze królewskim było wielką grą, w której gesty i symbole miały często nawet większe znaczenie od otwartych deklaracji, albo czynów. Każdy członek otoczenia Elżbiety I Tudor, nie bez powodu nazywanej także Elżbietą Wielką...

Nie da się w pełni zrozumieć upadku Rzeczypospolitej Obojga Narodów bez zrozumienia sposobu, w jaki polskie elity szlacheckie postrzegały swój kraj i rzeczywistość. Dlaczego ziemianie zignorowali wszystkie znaki ostrzegawcze i do ostatniej chwili...

Za twórcę pierwszej Siczy Zaporoskiej przyjęło się uważać Dymitra Bajdę Wiśniowieckiego. Starosta czerkieski i słynny awanturnik, który wspólnie z Kozakami wyprawiał się na Turcję miał ją zbudować już w latach 50. XVI wieku. Czy jednak wzniesiona...

Żaden polski król wcześniej nie pokusił się o taką inwestycję. Budowa pierwszego stałego mostu na Wiśle w Warszawie zajęła aż pięć lat i kosztowała prawdziwą fortunę. Efekty prac były jednak imponujące. Konstrukcja długa na ponad 500 metrów oraz...

Panuje mit, zgodnie z którym sytuacja polskich szlachcianek była lepsza niż kobiet z warstwy uprzywilejowanej w jakimkolwiek innym kraju Europy. W rzeczywistości ziemiańskie panny i damy z Węgier, Francji czy Anglii miały pozycję nawet lepszą od...

Wojny z połowy XVII stulecia – konflikt z Rosją, powstanie Chmielnickiego, a przede wszystkim niszczycielski potop szwedzki – sprawiły, że populacja Rzeczpospolitej zmniejszyła się o 25-30%. W niektórych regionach ubyła nawet połowa ludności. Nie...

Polska szlachta nie wzięła się znikąd. Stare rody zyskały swoją formalną rangę dzięki łasce królów i książąt, zapewniających im szczególne przywileje. W XVII wieku pamięć o tym, że przodkowie ziemian niegdyś byli równi chłopom już jednak zanikało...

Utrzymanie prywatnego wojska było jednym z symboli niezwykłego bogactwa najzamożniejszych magnatów w Rzeczpospolitej. Można się spotkać z opinią, że już w pierwszej połowie XVII wieku kresowe „królewięta” posiadały bardzo liczne prywatne armie. Ale...

W powszechnej opinii główną przyczyną wybuchu rewolucji francuskiej był absolutystyczny model rządów, jaki wprowadzono nad Sekwaną. Poza tym kluczowe znaczenie miała mieć dyskryminacja burżuazji – zamożnej warstwy miejskiej, która wprawdzie...

Na początku epoki nowożytnej, w XVI stuleciu, nie było jeszcze całkiem jasne co właściwie oznacza polskie szlachectwo. Dopiero kolejne dekady miały ugruntować przekonanie, zgodnie z którym szlachecka „cnota” stanowiła kategorię dziedziczną i...

Przed uderzeniem we wrogie szeregi husarze byli nieraz narażeni na zmasowany ostrzał z łuków z użyciem tysięcy lub nawet dziesiątek tysięcy pocisków. W bitwie pod Newlem, stoczonej w 1562 roku, 1700 żołnierzy polskiej husarii natarło na moskiewski...

Przez pierwsze stulecia polskiej historii przedstawiciele elit nie używali jeszcze nazwisk. Moda na nie zaczęła rozpowszechniać się wśród szlachty dopiero na przełomie średniowiecza oraz czasów nowożytnych. To wówczas, zwłaszcza w pierwszej połowie...

Kozacy zaporoscy nie są raczej kojarzeni ze szturmowaniem twierdz czy zdobywaniem miast. Jednak w trakcie licznych wypadów łupieskich oraz wypraw wojennych niejednokrotnie przychodziło im atakować umocnienia przeciwnika. Oto jak prezentowała się...

Jako diakon, kardynał i następnie papież Rodrigo Borgia był zobowiązany do celibatu. Nie traktował jednak złożonych ślubów zbyt poważnie i doczekał się przynajmniej ośmiorga nieślubnych dzieci. Spośród jego potomków żaden nie zdobył takiej sławy – a...

Potężny magnat Łukasz Opaliński w pierwszej połowie XVII wieku pysznił się tym, że „Holendrowie i drudzy nas potrzebują, a nie my ich, i oni do nas jeździć muszą po chleb”. Przedstawiciele polskiej szlachty i magnaterii przez dwa stulecia żyli w...

Henryk VIII Tudor bardzo długo czekał na narodziny następcy tronu. Gdy w końcu 12 października 1537 roku trzecia żona króla Jane Seymour powiła syna cały kraj cieszył się razem z monarchą. Radość nie trwała jednak długo. Wkrótce na angielskiego...

W latach dziewięćdziesiątych XX wieku w zbiorach biblioteki uniwersyteckiej w Würzburgu dość niespodziewanie odkryto wyjątkową grafikę: pierwszą w dziejach panoramę Wawelu oraz otaczającej go zabudowy miejskiej malowaną nie z wyobraźni, lecz z...

Jeszcze w stuleciu szesnastym typowy polski chłop, gospodarujący na większym spłachetku ziemi, uważał się za właściciela własnego pola, miał prywatny dobytek, a niekiedy nawet pewne oszczędności. W drugiej połowie XVII wieku chłopów pańszczyźnianych...

Twierdza obronna w linii dawnych umocnień Paryża, nazywana Bastylią, urosła do rangi najsłynniejszego symbolu wielkiej rewolucji francuskiej. 14 lipca 1789 roku zrewoltowany tłum zdobył ją, by uwolnić ofiary króla i usunąć groźne narzędzie ucisku. W...

Wstępując na tron 7 listopada 1558 roku Elżbieta I Tudor miała 25 lat. Jej panowanie trwało niemal cztery i pół dekady. Córka Henryka VIII zapisała się w historii jako jeden z najwybitniejszych władców Anglii. Niewiele jednak zabrakło, a rządy...