W roku 1798, jeszcze zanim zdążył opaść kurz po ostatnim, trzecim rozbiorze Rzeczpospolitej, władze austriackie podjęły decyzję w sprawie Wawelu: niegdyś naczelnej rezydencji polskich królów, miejsca ich koronacji oraz pochówków. Pałac i wzgórze...
Bolesław Prus skrzętnie chronił szczegóły swego życia prywatnego. Tadeusz Boy-Żeleński twierdził nawet, że „Prus nie ma biografii”. Dlatego, gdy wreszcie ujawniono drażliwe szczegóły z życiorysu autora Lalki, rozgorzała burzliwa dyskusja. O tym, co...
Właściwie każdy aspekt życia dawnych chłopów wiązał się z jakimiś przesądami. Uprawa roli, hodowla zwierząt, a nawet wypiek chleba doczekały się własnych zabobonów. Nie inaczej było w przypadku zdrowia. To, w co jeszcze 150 lat temu wierzyli...
Życie rodzinne Marii Konopnickiej było dalekie od ideału. Rozstanie z mężem, samotne wychowywanie gromadki dzieci, a w końcu liczne problemy z dorosłym już potomstwem. Doszło nawet do tego, że słynna poetka nie pojawiła się na ślubie najmłodszego...
Alexander von Humboldt w pierwszej połowie XIX wieku był prawdziwą gwiazdą europejskiej nauki. Jego książki rozchodziły się w ogromnych nakładach, a na prowadzone przez niego w Berlinie wykłady przychodziło nawet 700 osób. Nie ma się zresztą czemu...
Powódź z 1813 roku należała w tysiącletnich dziejach Wisły do wydarzeń najbardziej dramatycznych w skutkach dla ludzi i środowiska naturalnego. Okazała się najpoważniejszym wyzwaniem, jakie rzeka dotychczas rzuciła człowiekowi. Zaznaczyła swoją...
Stefan Żeromski był miernym uczniem. Trzykrotnie powtarzał klasę, nie zdał też nigdy matury. Ale wbrew obiegowej opinii oblanie egzaminu dojrzałości wcale nie wynikało z nakazu rosyjskiego kuratora okręgu szkolnego Aleksandra Apuchtina, by „ścinać”...
Jednym z symboli insurekcji kościuszkowskiej stali się chłopscy kosynierzy szturmujący rosyjskie pozycje. Nawet wtedy zaangażowanie członków najniższej warstwy społeczeństwa w konflikt było dalece ograniczone. Podczas kolejnego zrywu, powstania...
W pierwszej połowie XIX wieku Alexander von Humboldt był jednym z najważniejszych europejskich uczonych. W swoich pracach łączył informacje z zakresu różnych dyscyplin. Dążąc do poszerzenia swej wiedzy w 1799 roku udał się do Ameryki Południowej...
Pytania o sens powstania listopadowego i jego szanse pojawiają się w setkach, jeśli nie tysiącach pamiętników i historycznych opracowań. Stawiano je tuż po klęsce i potem przez cały wiek XIX. Powracają zresztą do dnia dzisiejszego. O tym czy...
Wkraczając do Moskwy w połowie września 1812 roku Wielka Armia Napoleona była tylko cieniem wojsk, które niemal trzy miesiące wcześniej ruszyły na wojnę z Rosją. Cesarz Francuzów liczył, że w dawnej stolicy imperium carów uda mu się przezimować...
Jednym z najważniejszych celów spiskowców, którzy w nocy z 28 na 29 listopada 1830 roku chwycili za broń i ruszyli do walki przeciwko Rosji było zabicie lub pojmanie wielkiego księcia Konstantego. Brat carów Aleksandra I oraz Mikołaja I uszedł...
Wojny napoleońskie odcisnęły piętno na życiu dziesiątek milionów mieszkańców Europy oraz zamorskich kolonii. Miały one również ogromny wpływ na losy Polski i Polaków. O konsekwencjach, jakie dla Starego Kontynentu przyniosły rządy Bonapartego pisze...
Powszechny dostęp do służby zdrowia to dobrodziejstwo ostatnich kilkudziesięciu lat. Wcześniej przez stulecia polscy chłopi musieli leczyć się sami lub polegać na radach udzielanych przez różnej maści wiejskich znachorów. Cierpieli też na...
Wynalezienie lokomotywy parowej odmieniło historię transportu lądowego. Rozwój kolei sprawił, że przewożenie towarów oraz ludzi stało się znacznie tańsze i szybsze niż kiedykolwiek wcześniej. Od lat historycy spierają się jednak kogo należy uznać za...
Stefan Żeromski z uwagi na swoją społecznie zaangażowaną twórczość był nazywany „sumieniem narodu”. Życie prywatne pisarza dalekie było jednak od ideału. Zwłaszcza jeden szczegół z biografii Żeromskiego zawzięcie tuszowano, by nie zaszkodził jego...
Decyzja Napoleona o inwazji na Rosję latem 1812 roku skutkowała wojną na kolosalną skalę, a jej rezultaty diametralnie różniły się tego, co cesarz Francuzów pragnął osiągnąć. Napięcie na linii Paryż-Petersburg narastało latami, a jednym z...
Życie galicyjskich chłopów pańszczyźnianych w pierwszej połowie XIX wieku było pasmem udręk. Milionom mieszkańców wsi codziennie towarzyszyły praca ponad siły, nędza oraz przemoc ze strony dziedziców. Ich los ułożyłby się jednak zupełnie inaczej...
Rabacja galicyjska była największym zrywem polskich chłopów skierowanym przeciwko szlachcie. Na czele krwawych rozruchów, trwających od 19 lutego aż do końca marca 1846 roku, stanął 59-letni włościanin ze Smarzowej Jakub Szela. O tym, jak potoczyły...
Aleksander Głowacki, który do historii literatury przeszedł jako Bolesław Prus, był doskonałym felietonistą, kronikarzem Warszawy oraz wybitnym powieściopisarzem epoki pozytywizmu. Wielu uważa, że „Lalka” to najlepsza polska XIX-wieczna powieść. Jej...
Poczucie tożsamości narodowej i patriotyzm to pojęcia, które jeszcze 200 lat temu odnosiły się głównie do elit społeczeństw, nie miały szerokiego oddźwięku. W Europie Środkowej i Wschodniej dopiero w drugiej połowie XIX wieku zaczęła się wykształcać...
W ostatnich latach odżył wreszcie temat tego, jakim piekłem było życie polskich chłopów pańszczyźnianych w czasach Rzeczpospolitej Obojga Narodów. O wiele rzadziej wspomina się o tym, że wyzysk nie zniknął wcale wraz z upadkiem szlacheckiego państwa...
Maria Konopnicka doczekała się licznego potomstwa. Urodziła aż ośmioro dzieci, z których sześcioro dożyło pełnoletności. Bez wątpienia jej oczkiem w głowie był najstarszy syn Tadeusz. Nawet gdy dorósł matka nadal się nim opiekowała. Pomagała mu...
Adam Mickiewicz zmarł 26 listopada 1855 roku podczas pobytu w Konstantynopolu. Autor Pana Tadeusza w chwili śmierci miał niespełna 57 lat. Jako oficjalną przyczynę zgonu podaje się cholerę, jednak nagłe i nieoczekiwane zejście z tego świata...
Jakub Szela zapisał się w historii jako lider buntu przeciwko szlachcie, który wstrząsnął Galicją w 1846 roku. Ten sławny chłop pańszczyźniany już dużo wcześniej miał jednak na pieńku z dziedzicami. Jego wieś wytoczyła proces panu, Stanisławowi...
Po podpisaniu 7 lipca 1807 roku pokoju w Tylży Francja oraz Rosja pozostawały w formalnym sojuszu. W 1809 roku carskie wojska wsparły nawet Napoleona w wojnie z Austrią. Car i jego otoczenie cały czas obawiali się jednak, że cesarz Francuzów zechce...
Początki kariery Henryka Sienkiewicza. Po „Ogniem i mieczem” koledzy uznali, że jego talent zmarniał
Publikowana w latach 1883-1884 na łamach „Słowa” powieść Ogniem i mieczem przyniosła Henrykowi Sienkiewiczowi ogromną popularność. Jednak koledzy po piórze oraz recenzenci przyjęli ją chłodno. Twierdzono nawet, że jego talent zmarniał. O tym...
Nawet dzisiaj poród stanowi zagrożenie dla zdrowia i życia kobiety oraz noworodka. A co dopiero miały powiedzieć ciężarne chłopki rodzące w drugiej połowie XIX wieku, kiedy na wsi ludzie nie mieli jeszcze pojęcia o antyseptyce. Jak zatem wyglądały...
Wcześni Słowianie nie pozostawili żadnych źródeł pisanych na temat swoich pierwotnych wierzeń i obyczajów. Strzępy ich kultury umysłowej są znane tylko z tekstów obcych – zdawkowych i często zmanipulowanych. W XIX wieku pojawił się jednak pomysł, by...
Obecnie mało kto zdaje sobie sprawę z tego jak zażarte walki toczono nieco ponad wiek temu na przedpolach Krakowa. W listopadzie i grudniu 1914 roku nieopodal dawnej polskiej stolicy ścierały się setki tysięcy żołnierzy z armii Austro-Węgier oraz...
