Zygmunt III Waza (ur. 20 czerwca 1566, zm. 30 kwietnia 1632) – król Polski i wielki książę litewski od 1587 roku, król Szwecji od 1594 (zdetronizowany pięć lat później, nigdy nie zaprzestał używania tytułu). Należał do szwedzkiej dynastii Wazów. Jego matką była jednak jedna z ostatnich Jagiellonek – córka Bony Sforzy i Zygmunta Starego, Katarzyna. Z uwagi na pochodzenie po kądzieli, Polacy uważali go za spadkobiercę rodu, a nawet kontynuatora linii jagiellońskiej.
Przyszedł na świat jako syn księcia Finlandii Jana Wazy. Najwcześniejsze miesiące spędził w niewoli, groził mu nawet zamach obmyślany przez stryja, króla Eryka XIV. W 1568 roku jego ojca wyniesiono na tron, a sam Zygmunt stał się przewidywanym następcą.
Reklama
W 1587 roku, w dużym stopniu dzięki poparciu królowej-wdowy Anny Jagiellonki, Zygmunt III Waza został wybrany na króla Polski. Owocem działań ich obojga było przeniesienie naczelnej siedziby władcy z Krakowa do Warszawy, do czego doszło w roku 1596 po pożarze Wawelu.
Za czasów Zygmunta III Wazy Rzeczpospolita osiągnęła największy zasięg terytorialny w dziejach: 990 000 kilometrów kwadratowych. Osiągnięto wspaniały sukces w wojnie z Rosją, a w 1610 roku Polacy zajęli nawet Moskwę. Działania samego króla są jednak zwykle oceniane przez historyków bardzo surowo.
Zygmunt III Waza zaprzepaścił szanse osadzenia na Kremlu syna, Władysława. W 1596 roku wymusił też unię brzeską, która ogromnie zaogniła konflikty religijne w Rzeczpospolitej. Najbardziej katastrofalne skutki przyniosły jednak jego starania o tron szwedzki. Po detronizacji w 1599 roku Zygmunt III Waza wplątał Rzeczpospolitą w niezwykle kosztowny i trwający z przerwami przez przeszło pół wieku konflikt ze skandynawskim królestwem. Jego ostateczną konsekwencją był niszczycielski potop szwedzki.
Ciekawostki o Zygmuncie III Wazie
- Zygmunt III Waza zamierzał pójść w ślady niesławnego Henryka Walezego. Jak ustalił szwedzki biograf jego ojca, król już po trzech latach chciał uciec z Polski.
Książki o Zygmuncie III Wazie
Popularnonaukową biografię króla przygotował Henryk Wissner (Ossolineum 2006). O elekcji Zygmunta III Wazy, jego relacjach z ciotką Anną Jagiellonką i postrzeganiu szwedzkiego królewicza jako kontynuatora jagiellońskiej tradycji pisze Kamil Janicki w książce Damy złotego wieku (Znak 2014).
Reklama
