Podpisując w 1466 roku II pokój toruński Krzyżacy uznali utratę Pomorza Gdańskiego, ziemi chełmińskiej i michałowskiej. Zgodzili się też na zależność lenną od Polski. Wierzyli jednak, że będą to ustępstwa tymczasowe. Próby rewizji układu...
O Kijowie pisano, że to miasto świątyń i chwały, nawet Druga Jerozolima. Okres prosperity stołecznego grodu Rusi okazał się jednak bardzo krótki. Jeszcze na początku XI stulecia chrześcijańscy kronikarze zachwycali się tym cudem wschodu. W połowie...
Nowożytni księża, zakonnicy, teologowie nie raz i nie dwa występowali przeciwko najbardziej nieludzkim formom wyzyskiwania polskich chłopów. Czytając ich komentarze łatwo odnieść wrażenie, że cały Kościół stał w opozycji do pańszczyzny i...
16 marca 1792 roku zamachowiec postrzelił króla Szwecji Gustawa III. Monarcha zmarł dwa tygodnie później. Do ostatniej chwili nie mógł uwierzyć, kto pociągnął za spust. Twierdził, że „człowiek o tak pięknym obliczu nie może zrobić czegoś takiego”. O...
„Wyrzutki i ludzie pogranicza, awanturnicy i śmiałkowie, Kozacy stali się w ukraińskiej świadomości narodowej tym, czym kowboje byli dla amerykańskiej” – pisze brytyjska dziennikarka i historyczka Anna Reid na kartach książki Pogranicze. Oto, jak...
„Europejskie rządy opierają się na miastach, natomiast rządy w Chinach opierają się na wsi. Na tym zasadza się fundamentalna różnica między nimi” – pisał na początku XX stulecia wybitny historyk i myśliciel z Państwa Środka Liang Qichao. Według...
Na szlacheckich folwarkach wiele było kar teoretycznych. Grożono nimi, nawet je zasądzano, ale niemal nigdy ich nie wykonywano. Dlaczego właściciele ziemscy nie pozwalali wymierzać sprawiedliwości własnym chłopom?
Szacuje się, że otoczenie ostatnich Jagiellonów liczyło stale od kilkuset do nawet tysiąca osób. Przytłaczająca większość dworzan i służby przebywała jednak na obszarze monarszej rezydencji wyłącznie za dnia. Co działo się na XVI-wiecznym Wawelu po...
400 lat temu Francuzi mieli Polaków za barbarzyńców. Po tym wydarzeniu przecierali oczy ze zdumienia
W połowie października 1645 roku do Francji przybyło polskie poselstwo, zmierzające po nową narzeczoną króla Władysława IV Wazy. Przedstawiciele francuskiej śmietanki towarzyskiej, uważający Rzeczpospolitą za dziki kraj dalekiej północy, spodziewali...
Siedemnasty wiek w historii Rzeczpospolitej to stulecie wojen. Nadwiślańskie mocarstwo uwikłało się w konflikty z niemal wszystkimi sąsiadami oraz mierzyło się z powstaniami Kozackimi. O przebiegu krwawych zmagań, które ostatecznie doprowadziły do...
Pańszczyzna tygodniowa stanowiła główny, ale wcale nie jedyny obowiązek polskich chłopów. Właściciele folwarków uporczywie wyszukiwali nowe obciążenia i zrzucali na poddanych każdą pracę, za którą nie chcieli płacić najemnym robotnikom. Obowiązki...
Ambicją każdego właściciela folwarku było takie organizowanie jego pracy, by koszty były bliskie zera, a zyski – nieograniczone. Przytłaczającą większość zadań zrzucano na barki chłopów w ramach pańszczyzny. Mieszkańcy wsi bez jakiegokolwiek...
3 maja 1791 roku od rana było wiadomo, że zanosi się na jakieś ważne wydarzenie. Zaciekawieni warszawiacy wypełnili galerię dla widzów w izbie senackiej i tłoczyli się na uliczkach przylegających do zamku królewskiego. Porządek utrzymywali...
Polski kmieć, a więc głowa chłopskiej rodziny gospodarującej na większym spłachetku ziemi, bacznie obserwował pana i go naśladował. Zatrudniał w swoim gospodarstwie czeladź, czyli służbę — podobnie jak szlachcic. Czeladnik, zwany też parobkiem czy...
W 1642 roku Francją wstrząsnął jeden z najdziwniejszych spisków w dziejach. Młody faworyt króla Ludwika XIII zorganizował zamach na życie „szarej eminencji” kraju i Europy: potężnego kardynała Richelieu. Markiz de Cinq-Mars miał zaledwie 22 lata, a...
Polscy królowie i ich żony chętnie zażywali kąpieli nawet w czasach, gdy na Zachodzie panicznie bano się wody. Pod względem higieny Wawel wyprzedzał inne pałace Europy i zapewniał wyjątkowe udogodnienia. Przynajmniej jeśli… nie było się...
Zagadka polskiego złotego wieku. Co sprawiło, że wyzysk chłopów nagle stał się tak bardzo opłacalny?
W XIV wieku uprawa roli zupełnie nie interesowały polskich szlachciców. W wieku XVI stanowiła już ich najważniejsze zmartwienie i pasję, a handel zbożowy stał się podstawą gospodarczej prosperity stojącej u podstaw sławnego „złotego wieku”. Co się...
Rządzy ostatnich Jagiellonów zapisały się w polskiej tradycji jako złoty wiek pokoju i prosperity gospodarczej. Wbrew pozorom nie były to jednak czasy politycznej sielanki. Członkowie rodu toczyli wojny na niemal wszystkich granicach. Decyzje, jakie...
Brytyjski historyk Richard Butterwick, obecnie posługujący się nazwiskiem Butterwick-Pawlikowski, ocenia XVIII-wieczną Rzeczpospolitą i jej perspektywy o wiele bardziej optymistycznie niż większość badaczy nad Wisłą. Także jego opinie o tym, co...
Wbrew dawnym domysłom i opowiastkom, jakie krążą na temat wszystkich zamków, rezydencja królewska na Wawelu nie posiadała tajnych podziemnych przejść, pozwalających dotrzeć do miasta lub niepostrzeżenie przemknąć się do innych budowli na wzgórzu...
Dzisiaj nawet trudno nam sobie wyobrazić, jak musiały cuchnąc średniowieczne i nowożytne miasta. Nie wszędzie jednak sytuacja wyglądała tak samo. O tym dlaczego do mieszkańców Rzeczpospolitej przylgnęła łatka „największych brudasów i niechlujów”...
Jan Sobiepan Zamoyski (ur. 1627) nie miał politycznych ambicji ani szczególnych zasług na rzecz państwa. Dysponował jednak pełną kiesą, pięknym rodowodem i najpotężniejszą prywatną fortecą w kraju. W dniach potopu szwedzkiego oparł się zaś szwedzkim...
Obecnie 7,5 miliona mieszkańców Polski to single. Blisko 20% populacji naszego kraju żyje samotnie. W przypadku polskiej wsi pańszczyźnianej statystyki prezentowały się zdecydowanie inaczej. O tym, jak kilkaset lat temu wyglądały realia zawierania...
Od XVI stulecia, gdy zamek wawelski został odnowiony i przebudowany na renesansową modłę, skarbiec znajdował się w stałym punkcie rezydencji. Ulokowano go w północno-wschodnim narożniku zabudowań pałacowych, na parterze. Była to najbardziej...
Porwania polskich chłopów. Niemoc Rzeczpospolitej sprawiła, że dla obcych mocarstw stali się towarem
Dla chłopów zepchniętych w stan niewolnictwa i przymuszanych do pańszczyzny w nieludzkim wymiarze, często jedyną drogą ratunku było zbiegostwo. Uciekano do innych majątków i prowincji, ale też do ościennych krajów. W XVIII wieku, gdy słabość...
Niewolnicy. Bydło. Psy. Chodzące rzeczy. Tak myślano, mówiono i pisano w dawnej Rzeczpospolitej nie o jakimś drobnym wycinku ludności, o pogardzanym marginesie, ale o najliczniejszej i najważniejszej części społeczeństwa. Czyli o chłopach.
30 stycznia 1649 roku przed domem bankietowym w Whitehall obalony angielski król Karol I Stuart położył głowę pod katowski topór. Egzekucja stanowiła zwieńczenie trwającego od 1642 roku konfliktu władcy z parlamentem. O tym, co stało się z...
Dzisiaj trudno wyobrazić sobie Wawel bez krużganków. Do murów rezydencji od strony dziedzińca przylegają bardzo szerokie (niemal trzymetrowe) zadaszone galerie z balustradami, obejmujące wszystkie trzy kondygnacje. Stanowią one w panoramie pałacu...
Sama idea elekcyjności tronu nie była polskim ewenementem. Królów wybierano w wielu krajach, także tron cesarski Rzeszy był oficjalnie elekcyjny. Rzeczpospolita stała się jednak jedynym dużym, znaczącym krajem, w którym ideę doprowadzono do...
Stanisław Poniatowski został kochankiem Sophie von Anhalt-Zerbst, która później przeszła do historii jako Katarzyna II Wielka, w grudniu 1755 roku. Przez kilka miesięcy romans kwitł w najlepsze, w końcu jednak doszło do konfrontacji z mężem...
