Wbrew dawnym domysłom i opowiastkom, jakie krążą na temat wszystkich zamków, rezydencja królewska na Wawelu nie posiadała tajnych podziemnych przejść, pozwalających dotrzeć do miasta lub niepostrzeżenie przemknąć się do innych budowli na wzgórzu...
Dzisiaj nawet trudno nam sobie wyobrazić, jak musiały cuchnąc średniowieczne i nowożytne miasta. Nie wszędzie jednak sytuacja wyglądała tak samo. O tym dlaczego do mieszkańców Rzeczpospolitej przylgnęła łatka „największych brudasów i niechlujów”...
Jan Sobiepan Zamoyski (ur. 1627) nie miał politycznych ambicji ani szczególnych zasług na rzecz państwa. Dysponował jednak pełną kiesą, pięknym rodowodem i najpotężniejszą prywatną fortecą w kraju. W dniach potopu szwedzkiego oparł się zaś szwedzkim...
Obecnie 7,5 miliona mieszkańców Polski to single. Blisko 20% populacji naszego kraju żyje samotnie. W przypadku polskiej wsi pańszczyźnianej statystyki prezentowały się zdecydowanie inaczej. O tym, jak kilkaset lat temu wyglądały realia zawierania...
Od XVI stulecia, gdy zamek wawelski został odnowiony i przebudowany na renesansową modłę, skarbiec znajdował się w stałym punkcie rezydencji. Ulokowano go w północno-wschodnim narożniku zabudowań pałacowych, na parterze. Była to najbardziej...
Porwania polskich chłopów. Niemoc Rzeczpospolitej sprawiła, że dla obcych mocarstw stali się towarem
Dla chłopów zepchniętych w stan niewolnictwa i przymuszanych do pańszczyzny w nieludzkim wymiarze, często jedyną drogą ratunku było zbiegostwo. Uciekano do innych majątków i prowincji, ale też do ościennych krajów. W XVIII wieku, gdy słabość...
Niewolnicy. Bydło. Psy. Chodzące rzeczy. Tak myślano, mówiono i pisano w dawnej Rzeczpospolitej nie o jakimś drobnym wycinku ludności, o pogardzanym marginesie, ale o najliczniejszej i najważniejszej części społeczeństwa. Czyli o chłopach.
30 stycznia 1649 roku przed domem bankietowym w Whitehall obalony angielski król Karol I Stuart położył głowę pod katowski topór. Egzekucja stanowiła zwieńczenie trwającego od 1642 roku konfliktu władcy z parlamentem. O tym, co stało się z...
Dzisiaj trudno wyobrazić sobie Wawel bez krużganków. Do murów rezydencji od strony dziedzińca przylegają bardzo szerokie (niemal trzymetrowe) zadaszone galerie z balustradami, obejmujące wszystkie trzy kondygnacje. Stanowią one w panoramie pałacu...
Sama idea elekcyjności tronu nie była polskim ewenementem. Królów wybierano w wielu krajach, także tron cesarski Rzeszy był oficjalnie elekcyjny. Rzeczpospolita stała się jednak jedynym dużym, znaczącym krajem, w którym ideę doprowadzono do...
Stanisław Poniatowski został kochankiem Sophie von Anhalt-Zerbst, która później przeszła do historii jako Katarzyna II Wielka, w grudniu 1755 roku. Przez kilka miesięcy romans kwitł w najlepsze, w końcu jednak doszło do konfrontacji z mężem...
Typowy polski gospodarz z drugiej połowy XVI wieku był w stanie utrzymać rodzinę, a nawet odłożyć pewne oszczędności na czarną godzinę. Sto lat później podobny kmieć przymierał już jednak głodem i był w pełni zdany na łaskę swego szlacheckiego pana...
Sławna kolekcja arrasów, stworzona z inicjatywy Zygmunta Augusta w połowie XVI stulecia, nie była pierwszym takim przedsięwzięciem na Wawelu. Już pokolenie wcześniej zrealizowano podobny projekt, na spektakularną skalę. Po tamtym zbiorze...
„Biada nam na te nasze pany. Prawie nas łupią jak barany” – uskarżał się anonimowy XVII-wieczny autor, być może kmieć, a na pewno ktoś dobrze znający treść rozmów prowadzonych w polskich karczmach ściszonym głosem. Inny pisał: „Jak tylko mogą, lud...
Łatwo wskazać najbardziej wpływową władczynię w dziejach Polski. Bez wątpienia była nią Bona Sforza. Po niej już tylko jednak kobieta mogła choćby marzyć o podobnej władzy i możliwościach: Ludwika Maria Gonzaga (zm. 1667). Poślubiła dwóch królów z...
Tragedią, która dotknęła w styczniu 1780 roku Adama Kazimierza Czartoryskiego i Izabellę z Flemmingów Czartoryską żyła cała Warszawa. 13 stycznia zmarła ich ukochana córka Teresa. Przed śmiercią nastolatka przez wiele dni strasznie cierpiała.
Począwszy od ostatnich dekad XVI wieku aż po koniec XVII stulecia zachodnioeuropejscy lekarze kategorycznie odradzali swoim pacjentom zażywania kąpieli. Uważano, że mycie się w stojącej wodzie ma tragiczne skutki dla zdrowia. W efekcie mieszkańcy...
Królowa Bona, niepewna, jakie warunki zastanie nad Wisłą, a przypuszczalnie też przyzwyczajona do konkretnych rozwiązań, w 1518 roku przywiozła z sobą z Włoch całe wyposażenie sypialni. Bardzo szybko postanowiła jednak przenieść się do innego pokoju...
Na początku 1743 roku doszło do incydentu, który z salonowego skandalu przerodził się w nieprzejednany konflikt polityczny. Według niektórych to właśnie od tej awantury zaczęła się nienawiść między domami Czartoryskich i Potockich. O wydarzeniu...
Siedemnaste stulecie zapisało się w historii Rzeczpospolitej Obojga Narodów jako wiek wojen. W trakcie konfrontacji z Rosją, Szwecją, Turcją oraz Kozakami wykuwała się legenda takich wodzów, jak Chodkiewicz, Żółkiewski czy Sobieski. To właśnie pod...
XVII i XVIII stulecie przyniosły największe katastrofy w dziejach polskiej polityki i gospodarki. Towarzyszył im także regres w dziedzinie kultury. Obraz epoki baroku jako czasów zacofania i ciemnogrodu jest jednak nazbyt uproszczony. Oto, jak o...
Mikołaj Kopernik uchodzi obecnie za jednego z najważniejszych uczonych swojej epoki. Zmarły w maju 1543 roku kanonik warmiński był prawdziwym człowiekiem renesansu. Zajmował się między innymi ekonomią, matematyką, medycyną, astrologią i rzecz jasna...
„Piękno przynależy do sfery prostoty i zwyczajności, szkaradność natomiast to coś nadzwyczajnego. W kwestiach lubieżności bez wątpienia każda rozwinięta wyobraźnia przedłoży niezwykłość nad przeciętność” – napisał markiz de Sade (1740–1814), który...
Na polskiej prospericie gospodarczej XVI stulecia korzystali nie tylko szlachcice. W tej najlepszej epoce w dziejach Polski można było natrafić też na wyjątkowo zamożnych, samodzielnych i wpływowych chłopów. Nie było ich wielu, ale niektóre z...
Jana III Sobieskiego nazywa się ostatnim królem zwycięzcą. Rzeczywiście, wiedeńska wiktoria była ostatnią zwycięską wojną toczoną przez państwo polskie w okresie przedrozbiorowym (na następną trzeba będzie poczekać do 1920 roku). Po śmierci...
Wyruszając pod koniec maja 1588 roku z hiszpańskich portów Wielka Armada liczyła aż 132 statki, na których pokładach znajdowało się 30 tysięcy ludzi. Król Filip II był przekonany, że ogromna flota pod wodzą księcia Mediny-Sidonii zmiażdży Anglików i...
Najpotężniejszych magnatów Rzeczpospolitej Obojga Narodów zwykło nazywać się królewiętami. Nie chodziło tylko o ich bajeczne bogactwa. Posiadane przez nich olbrzymie latyfundia były prawdziwymi państwami w państwie z własną armią, a nawet niezależną...
Bona Sforza kochała swoje dzieci, ale tylko te najstarsze. Pierworodna Izabela, urodzona w 1519 roku, była jej oczkiem w głowie. Syn Zygmunt August, przewidywany na przyszłego króla, miał zapewnianą najlepszą opiekę, matka niemal go nie odstępowała...
W lipcu 1531 roku ktoś doniósł biskupowi warmińskiemu Maurycemu Ferberowi, że Mikołaj Kopernik współżyje ze swoją gospodynią. Co więcej, kanonik miał przyczynić się do rozbicia jej małżeństwa. O tym czy słynny astronom naprawdę miał kochankę i kim...
Przednówek był składnikiem dziejów chłopów aż do XX wieku. Był czymś nieuchronnym i stałym, tak jak stałe są pory roku. Stanowił synonim nędzy i głodu. Znajdziemy na ten temat dziesiątki relacji. Stefan Żeromski pisał w Zmierzchu, że „zimą i na...
