Typowy polski gospodarz z drugiej połowy XVI wieku był w stanie utrzymać rodzinę, a nawet odłożyć pewne oszczędności na czarną godzinę. Sto lat później podobny kmieć przymierał już jednak głodem i był w pełni zdany na łaskę swego szlacheckiego pana...
Sławna kolekcja arrasów, stworzona z inicjatywy Zygmunta Augusta w połowie XVI stulecia, nie była pierwszym takim przedsięwzięciem na Wawelu. Już pokolenie wcześniej zrealizowano podobny projekt, na spektakularną skalę. Po tamtym zbiorze...
„Biada nam na te nasze pany. Prawie nas łupią jak barany” – uskarżał się anonimowy XVII-wieczny autor, być może kmieć, a na pewno ktoś dobrze znający treść rozmów prowadzonych w polskich karczmach ściszonym głosem. Inny pisał: „Jak tylko mogą, lud...
Łatwo wskazać najbardziej wpływową władczynię w dziejach Polski. Bez wątpienia była nią Bona Sforza. Po niej już tylko jednak kobieta mogła choćby marzyć o podobnej władzy i możliwościach: Ludwika Maria Gonzaga (zm. 1667). Poślubiła dwóch królów z...
Tragedią, która dotknęła w styczniu 1780 roku Adama Kazimierza Czartoryskiego i Izabellę z Flemmingów Czartoryską żyła cała Warszawa. 13 stycznia zmarła ich ukochana córka Teresa. Przed śmiercią nastolatka przez wiele dni strasznie cierpiała.
Począwszy od ostatnich dekad XVI wieku aż po koniec XVII stulecia zachodnioeuropejscy lekarze kategorycznie odradzali swoim pacjentom zażywania kąpieli. Uważano, że mycie się w stojącej wodzie ma tragiczne skutki dla zdrowia. W efekcie mieszkańcy...
Królowa Bona, niepewna, jakie warunki zastanie nad Wisłą, a przypuszczalnie też przyzwyczajona do konkretnych rozwiązań, w 1518 roku przywiozła z sobą z Włoch całe wyposażenie sypialni. Bardzo szybko postanowiła jednak przenieść się do innego pokoju...
Na początku 1743 roku doszło do incydentu, który z salonowego skandalu przerodził się w nieprzejednany konflikt polityczny. Według niektórych to właśnie od tej awantury zaczęła się nienawiść między domami Czartoryskich i Potockich. O wydarzeniu...
Siedemnaste stulecie zapisało się w historii Rzeczpospolitej Obojga Narodów jako wiek wojen. W trakcie konfrontacji z Rosją, Szwecją, Turcją oraz Kozakami wykuwała się legenda takich wodzów, jak Chodkiewicz, Żółkiewski czy Sobieski. To właśnie pod...
XVII i XVIII stulecie przyniosły największe katastrofy w dziejach polskiej polityki i gospodarki. Towarzyszył im także regres w dziedzinie kultury. Obraz epoki baroku jako czasów zacofania i ciemnogrodu jest jednak nazbyt uproszczony. Oto, jak o...
Mikołaj Kopernik uchodzi obecnie za jednego z najważniejszych uczonych swojej epoki. Zmarły w maju 1543 roku kanonik warmiński był prawdziwym człowiekiem renesansu. Zajmował się między innymi ekonomią, matematyką, medycyną, astrologią i rzecz jasna...
„Piękno przynależy do sfery prostoty i zwyczajności, szkaradność natomiast to coś nadzwyczajnego. W kwestiach lubieżności bez wątpienia każda rozwinięta wyobraźnia przedłoży niezwykłość nad przeciętność” – napisał markiz de Sade (1740–1814), który...
Na polskiej prospericie gospodarczej XVI stulecia korzystali nie tylko szlachcice. W tej najlepszej epoce w dziejach Polski można było natrafić też na wyjątkowo zamożnych, samodzielnych i wpływowych chłopów. Nie było ich wielu, ale niektóre z...
Jana III Sobieskiego nazywa się ostatnim królem zwycięzcą. Rzeczywiście, wiedeńska wiktoria była ostatnią zwycięską wojną toczoną przez państwo polskie w okresie przedrozbiorowym (na następną trzeba będzie poczekać do 1920 roku). Po śmierci...
Wyruszając pod koniec maja 1588 roku z hiszpańskich portów Wielka Armada liczyła aż 132 statki, na których pokładach znajdowało się 30 tysięcy ludzi. Król Filip II był przekonany, że ogromna flota pod wodzą księcia Mediny-Sidonii zmiażdży Anglików i...
Najpotężniejszych magnatów Rzeczpospolitej Obojga Narodów zwykło nazywać się królewiętami. Nie chodziło tylko o ich bajeczne bogactwa. Posiadane przez nich olbrzymie latyfundia były prawdziwymi państwami w państwie z własną armią, a nawet niezależną...
Bona Sforza kochała swoje dzieci, ale tylko te najstarsze. Pierworodna Izabela, urodzona w 1519 roku, była jej oczkiem w głowie. Syn Zygmunt August, przewidywany na przyszłego króla, miał zapewnianą najlepszą opiekę, matka niemal go nie odstępowała...
W lipcu 1531 roku ktoś doniósł biskupowi warmińskiemu Maurycemu Ferberowi, że Mikołaj Kopernik współżyje ze swoją gospodynią. Co więcej, kanonik miał przyczynić się do rozbicia jej małżeństwa. O tym czy słynny astronom naprawdę miał kochankę i kim...
Przednówek był składnikiem dziejów chłopów aż do XX wieku. Był czymś nieuchronnym i stałym, tak jak stałe są pory roku. Stanowił synonim nędzy i głodu. Znajdziemy na ten temat dziesiątki relacji. Stefan Żeromski pisał w Zmierzchu, że „zimą i na...
Czasy Stefana Batorego, a więc ostatnia ćwierć XVI stulecia, to absolutny szczyt polskiej prosperity. Gospodarczej, politycznej i materialnej wszystkich mieszkańców. „Dziś ocenia się, że do czasów jego panowania nawet chłopi byli w Polsce...
Maria Kazimiera d’Arquien nie była potomkinią dynastii, ani nawet arystokratką, a mimo to wychowywała się w pałacu. Początek życia młodej ulubienicy polskiej królowej Ludwiki Marii Gonzagi ułożył się zupełnie niezwykle. I to do takiego stopnia, że...
Żyjąca w pierwszej połowie XVIII wieku Émilie du Châtelet przez współczesnych uważana była nie tylko za najgenialniejszą kobietę swoich czasów, ale wręcz za „geniusza godnego Horacego i Newtona”. Dzisiaj jeżeli już się o niej wspomina, to głównie w...
„Nasza miłość jest tak silna, że żadna odległość jej nie osłabi” – zapewniał Zygmunt Stary swoją pierwszą żonę, Barbarę Zápolyę. Kochał ją być może bardziej niż jakikolwiek inny polski król swoją połowicę. I choć o władczyni niemal zupełnie...
Przywódcy antyszwedzkiej partyzantki w Wielkopolsce liczyli, że bez problemu odbiją Leszno z rąk okupanta. Rzeczywistość boleśnie zweryfikowała ich plany. Okazało się, że mieszczanie zamiast im pomóc stanęli po stronie Skandynawów. W efekcie...
Ślub francuskiej arystokratki Marii Gonzagi z królem Polski Władysławem IV miał być wydarzeniem sezonu. Monarcha nie pofatygował się wprawdzie nad Sekwanę, ale w drugiej połowie 1645 roku do Paryża wysłano jego reprezentanta, by jako pośrednik wziął...
W 1518 roku Bona Sforza przybyła do Polski ze wspaniałym orszakiem i okazałą wyprawą ślubną, jednak wszystkie te pozory luksusu skrywały niewygodną prawdę. Dziedziczka Sforzów i księżniczka Bari w południowej Italii nie była żadną bogaczką. Już...
„Niedługi czas, jaki tam spędziłem, przedstawił mi żywiej niż wszystko, co widziałem dotąd, straszny obraz władzy kardynała” – wspomniał Franciszek książę de Marcillac, jeden z więźniów najpotężniejszego człowieka XVII-wiecznej Francji. Akurat on...
Pobożny, cnotliwy, świetnie wykształcony i obdarzony mądrością, znający wiele języków, a do tego rycerski i zahartowany przez przeciwności losu. Tak w 1669 roku na polu elekcyjnym zachwalano 29-letniego Michała Korybuta Wiśniowieckiego. Kandydatowi...
Dostępne liczby mogą sugerować, że na polskich wsiach w XVI wieku i później tekst pisany był czymś nieznanym, obcym, może wręcz magicznym, jak w pierwszych dekadach po chrystianizacji. Nie jest to jednak wniosek słuszny. W rzeczywistości pismo...
Lekarze z tej epoki nie mieli żadnych wątpliwości, że mycie całego ciała jest bardzo szkodliwe dla zdrowia. Kategorycznie przestrzegali swoich pacjentów przed zażywaniem kąpieli. Nie chodzi wcale o niesłusznie demonizowane średniowiecze, ale okres...
Reklama
Historyk, pisarz i publicysta, redaktor naczelny WielkiejHISTORII. Autor książek takich, jak Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa, Wawel. Biografia, Warcholstwo czy Cywilizacja Słowian. Jego najnowsza książka to Życie w chłopskiej chacie (2024). Strona autora: KamilJanicki.pl.
Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.