W siedemnastowiecznej Anglii niejaki Giles Mompesson stał się symbolem korupcji, i to do tego stopnia, że jego nazwisko zaczęto utożsamiać z zachłannością. Kiedy ktoś chciał podkreślić niedostatki władzy obu monarchów, Jakuba I oraz Karola I...
Prawdziwych bogaczy, którzy liczyli swoje „dusze” w dziesiątkach tysięcy albo nawet stracili ich rachubę, było w Rosji carskiej niewielu. Życie i domy większości szlachty siłą rzeczy pozostawały skromne i bezpretensjonalne. Oto ja wyglądały w...
Rozgrzany do czerwoności, żelazny tron. Katowskie obcęgi rwące ciało ofiary. I podwładni torturowanego, zmuszeni, by… gryźć jego ciało, pożerać kęsy ludzkiego mięsa i spijać krew. Taką karę zastosowano na Węgrzech w „kulturalnej” i „postępowej”...
Bitwa pod Wiedniem była jednym z największych triumfów polskiego oręża. Wojska dowodzone przez Jana III Sobieskiego mogły jednak nigdy nie wziąć w niej udziału. Ludwik XIV oferował polskiemu królowi ogromną sumę, aby ten zrezygnował z sojuszu z...
Zjawisko uciekania chłopów pańszczyźnianych do innych dóbr, regionów kraju, a w skrajnych przypadkach nawet do ościennych państw stanowiło z perspektywy szlachciców naczelny problem kraju – ważniejszy od wojen, podatków, zmian na tronie i perspektyw...
Bona Sforza uwielbiała gonitwy za jeleniami, drżała na samą myśl o dreszczyku emocji towarzyszącym obławie na grubego zwierza. Miała naturę drapieżnika i kiedy tylko nadarzała się okazja do łowów, zapominała o bożym świecie. Ta niezdrowa fascynacja...
Przemoc domowa na wsi pańszczyźnianej. Dlaczego polscy chłopi tak okrutnie bili swoje żony i dzieci?
Ciągła przemoc była, jak podkreślał w XIX wieku etnograf Adam Bohdanowicz „duchowym cementem” pańszczyźnianej rzeczywistości. Skutki tego stanu rzeczy sięgały daleko poza dwór i folwarczne pole. Chłop, bez litości okładany przez rządcę i szlachcica...
Na początku 1519 roku nadarzyła się okazja zupełnie wyjątkowa w historii Polski. Po raz pierwszy – i zarazem ostatni – w dziejach wysłannicy polskiego króla mieli wziąć udział w najważniejszych wyborach nowożytnego świata: elekcji władcy...
Od XVI wieku polscy chłopi nie mogli liczyć na żadną opiekę państwa. Szlachta miała nad nimi władzę absolutną. Typowy kmieć mógłby w ogóle nie być świadomym istnienia Rzeczpospolitej, gdyby nie jeden z największych paradoksów całej epoki.
Trzymana krótko i z dala od książek. Jeśli nie bita, to na pewno ignorowana. Dorastała w luksusie. Ale wcale nie miała dzieciństwa jak z bajki.
Wymiar pańszczyzny urósł do rangi symbolu dawnego wyzysku. Autorzy podręczników z pewnym niedowierzaniem przypominają, że chłopów zmuszano do pracy przez większą liczbę dni w tygodniu niż tych faktycznie było. To prawda. Obraz dawnej rzeczywistości...
Najbardziej cuchnący władca w historii? Rosyjski ambasador twierdził, że „śmierdzi jak dziki zwierz”
W chwili śmierci Ludwik XIV miał 77 lat. Sam twierdził, że w swoim długim życiu kąpał się jedynie trzy razy. Awersja do wody sprawiała, że Król Słońce potwornie cuchnął. Rosyjski ambasador twierdził wręcz, że „śmierdział jak dziki zwierz”.
Zgryźliwa stara panna, dewotka, najbrzydsza polska królowa. Anny Jagiellonki nie szanowano ani za życia, ani po śmierci. Ile jest prawdy w jej czarnej legendzie? I dlaczego córka najpotężniejszej polskiej władczyni wyszła za mąż dopiero w wieku 52...
Różne formy renty odrobkowej obowiązywały w Polsce od niepamiętnych czasów. Dopiero jednak u schyłku średniowiecza zaczęto na szeroką skalę wprowadzać wyjątkowo uciążliwą dla chłopów pańszczyznę tygodniową. Teraz gospodarze mieli obowiązek odrabiać...
Mało jest równie rozpowszechnionych mitów na temat nowożytnej Polski. Nie tylko książki kucharskie, ale nawet podręczniki szkolne do historii powtarzają, że Bona Sforza sprowadziła do państwa Jagiellonów kapustę, kalafior, sałatę i karczochy...
Anzelm Gostomski – autor szalenie popularnego poradnika dla właścicieli ziemskich, wydanego w drugiej połowie XVI wieku – twierdził, że istnieją dwie podstawy dobrze zorganizowanego folwarku. Pańszczyzna i szubienica – wymieniał. Lista...
W pierwszej połowie XVI wieku szlachcice wymagali od właścicieli pełnorolnych gospodarstw średnio dwóch dni pracy na folwarku w każdym tygodniu. Stulecie później były to już przeciętnie cztery dni. Dlaczego milionowe rzesze wieśniaków zgodziły się...
Przed stereotypowym wizerunkiem Bony Sforzy nie sposób uciec. Jej twarz straszy na kartach każdego szkolnego podręcznika. Królowa występuje w kilku różnych wersjach. Zawsze jest to jednak starsza Pani o wybitnie nieatrakcyjnych rysach...
Na połowę XVII stulecia przypadło apogeum tak zwanej małej epoki lodowcowej. Radykalne oziębienie klimatu prowadziło do buntów, wojen, epidemii i klęsk głodu w całej Europie. Kryzys szczególnie silnie uderzył w Polskę. W okresie niszczycielskich...
Do pracy należało stawić się równo ze świtem, a ten kto się ociągał był bezlitośnie katowany. Przymusowa robota na pańskim gospodarstwie trwała nawet czternaście godzin na dobę. Bo przecież, zgodnie z wytycznymi szlacheckich autorytetów, próżniactwo...
O jednym największych szwindli w dziejach Polski w ogóle się nie mówi. Dziesiątki tysięcy szlachciców wyciągały nienależne im korzyści, a skarb królewski był rujnowany przez całe stulecia. Pomysł był cyniczny i bezczelny. Skutki okazały się...
Śmierć ostatnich Piastów mazowieckich ciągle budzi wiele kontrowersji. Książęta Stanisław oraz Janusz III zeszli z tego świata w odstępie niespełna dwóch lat. W chwili śmierci mieli po 24 lata. Czy padli ofiarą skrytobójców? A może przyczyna zgonów...
„Prymitywne budowle pierwszych mieszkańców Ziemi” i szałasy dzikich nomadów stających na dłuższy popas w danym miejscu. Przybysz ze Śląska Johann Joseph Kausch stwierdził, że chaty polskich chłopów pańszczyźnianych, oglądane u schyłku XVIII stulecia...
XVI wiek był pod wieloma względami najlepszy w polskich dziejach – a przynajmniej najlepszy z perspektywy większości mieszkańców kraju. Wiek XVII był z kolei bez wątpienia najgorszy. Nie tyczy się to zresztą samej tylko Rzeczpospolitej.
Najbardziej imponujące budowle Azteków. Stolica ich imperium była jednym z największych miast świata
Aztekowie nie znali żelaza ani brązu. Mimo to stworzyli cuda architektury, które mogłyby śmiało konkurować z najwspanialszymi budowlami i monumentami Starego Świata. Hiszpanie dołożyli starań, by zniszczyć je wszystkie.
Nowożytnym chłopom pańszczyźnianym niemal stale towarzyszył głód. Na ich stołach lądowało tylko to co sami wyhodowali lub zebrali. Aby urozmaicić swą monotonną dietę musieli uciekać się nierzadko do kradzieży. Oto jak naprawdę wyglądał ich jadłospis.
Pytanie, które dzisiaj rozpala emocje wśród specjalistów i amatorów, w epoce nowożytnej w ogóle nie miało racji bytu. Odpowiedź dla każdego była przecież oczywista.
Sobiescy długo szukali odpowiedniego kandydata na męża dla swojej jedynej córki Teresy Kunegundy. Gdy wreszcie znalazł się stosowny wybranek problemem okazały się pieniądze. Przyszły pan młody zażądał bowiem olbrzymiego posagu.
Pierwszy rozbiór Rzeczpospolitej stanowił wstrząs dla szlachty. Kraj stracił ogromną część terytorium, a w konfederacji barskiej, krwawo stłumionej przez Rosjan, zginęło nawet 60 000 osób. Wielu przedstawicieli najbardziej uprzywilejowanej...
Słysząc o szlacheckich dworkach trudno opędzić się od obrazu eleganckich XIX-wiecznych siedzib ziemiańskich. W czasach Rzeczpospolitej Obojga Narodów typowy szlachcic żył jednak w o wiele bardziej skromnych i siermiężnych warunkach. Także utarte...
