Anna Cylejska (ur. ok. 1385, zm. 21 marca 1416) – druga żona Władysława Jagiełły i królowa Polski koronowana 25 lutego 1403 roku. Była córką piastowskiej królewny Anny oraz wnuczką Kazimierza Wielkiego. Młodo osierocona przez ojca i porzucona przez matkę wychowywała się na dworze dalszego krewnego, hrabiego Celje (obecna Słowenia) Hermana II.
Wbrew tradycyjnym opiniom polskich historyków nie była zaniedbywana przez opiekuna, narażona na biedę i odcinana od wiedzy o dziedzictwie przodków. Hrabia Herman odnosił się do wychowanicy z czułością i zapewnił jej posag znacznie wyższy niż własnym dzieciom.
Reklama
W 1399 roku, w obliczu ciężkiej choroby, królowa Jadwiga Andegaweńska wysunęła projekt ślubu Władysława Jagiełły z Anną Cylejską, tak by umocnić monarchę w prawach do tronu po własnej śmierci. Propozycja małżeństwa została ochoczo przyjęta przez Cylejczyków, a Anna przybyła do Krakowa 16 lipca 1401 roku. Wówczas opór stawił Jagiełło, ponoć niezadowolony z wyglądu kandydatki na żonę.
Ślub opóźniono pod pozorem koniecznej nauki języka polskiego. Anna Cylejska została żoną Władysława Jagiełły dopiero 29 stycznia 1402 roku. Na koronację, znów utrudnioną przez króla, czekała kolejny rok.
Relacje Anny Cylejskiej z mężem długo pozostały napięte. Litwin unikał towarzystwa nowej wawelskiej pani i nie dopuszczał jej do spraw państwa. W 1407 roku otwarcie zarzucił Annie, że wdała się w romanse z przynajmniej dwoma rycerzami. Pozycja królowej została wzmocniona dopiero w 1408 roku, gdy urodziła córkę Jadwigę, przewidywaną na przyszłą władczynię Polski i Litwy. Jej sytuację komplikowało jednak poparcie stale udzielane Luksemburgom, którzy stanęli po stronie Krzyżaków w wielkiej wojnie z lat 1409-1411.
Dopiero po zwycięstwie pod Grunwaldem Anna Cylejska zaczęła odgrywać faktycznie istotną rolę na dworze. Brała osobisty udział w negocjacjach z węgierską parą monarszą (w tym ze swoją przybraną siostrą, królową Barbarą Cylejską), a wiosną 1412 roku osobiście odwiedziła ziemie południowego sąsiada. Jej wysiłki pomogły odzyskać polskie insygnia, przetrzymywane przez Węgrów od śmierci Ludwika Andegaweńskiego.
Reklama
W 1413 roku, jako pierwsza polska królowa, Anna Cylejska odwiedziła Litwę i obserwowała akcję misyjną prowadzoną przez męża na Żmudzi. Jej list, broniący charakteru, prawowierności i dokonań Władysława Jagiełły został przedstawiony na soborze w Konstancji jako dowód w ciągnącym się nadal sporze z Krzyżakami.
Królowa zapadła na zdrowiu na początku 1416 roku. Zmarła 21 marca w obecności Jagiełły. Została pochowana pod posadzką katedry na Wawelu.
Książki o Annie Cylejskiej
Naukowa biografia Anny Cylejskiej autorstwa Mai Lukanc ukazała się w języku słoweńskim. Sylwetkę królowej, jej dokonania i osobiste perypetie szeroko przedstawia Kamil Janicki w książce Damy Władysława Jagiełły (Wydawnictwo Literackie 2021).
