Za sprawą dziewiętnastowiecznych malarzy husaria nierozerwalnie kojarzy nam się ze skrzydłami. Czy jednak najlepsza kawaleria na kontynencie faktycznie używała ich w czasie walki? A może skrzydła były jedynie dekoracją? Historycy od lat toczą...
Są wydarzenia, które wprost z kart historii docierają do naszej wyobraźni, przywołując obrazy pozwalające fantazjować z otwartymi oczami. Do takich zaliczam legendarny Jedwabny Szlak, przecinający całą Azję, od Chin po Europę.
Groźba konfliktu, jakiego kraj jeszcze nie widział. Dwóch potężnych sąsiadów zagrażających istnieniu polskiej państwowości. I ultimatum jednego z nich, by za ogromną cenę sprzymierzyć się przeciw drugiemu. Nie, to nie historia polskich relacji z...
26 kwietnia 1478 roku na zawsze zapisał się w historii Włoch. W „krwawą niedzielę” na zlecenie papieża Sykstusa VI doszło do zamachu na rządzących Florencją braci: Wawrzyńca i Juliana Medyceuszy. Ojciec święty nie mógł być zadowolony z jego...
Powstania kozackie niepokoiły Rzeczpospolitą już od lat 90. XVI wieku. W połowie kolejnego stulecia Kozacy pod przywództwem Bohdana Chmielnickiego przejęli pełną kontrolę nad Ukrainą, budując niezależne państwo. Co było źródłem ich buntów? Dlaczego...
Mało kto używa na co dzień swojego drugiego imienia. Większość Polaków ma je jednak wpisane w dowodzie. Od jak dawna panuje zwyczaj nadawania dzieciom więcej niż jednego imienia? I ile imion nosili nasi przodkowie 100, 200 albo 500 lat temu?
Do historii przeszła jako Królowa Dziewica, choć plotki o jej złym prowadzeniu się od 400 lat pozostają żywe. Wyobraźnię miłośników historii rozpalają szczególnie doniesienia o nieślubnym synu, którego miała urodzić przed wstąpieniem na tron, a...
Handel odpustami w celu spłacenia pożyczek zaciągniętych przez papieża przybrał na początku XVI wieku fanatyczne rozmiary. Dla kurii rzymskiej był to doskonały interes. Ale dla pewnego „uczciwego niemieckiego brata zakonnego” Marcina Lutra – o jeden...
U schyłku XV stulecia dynastia Jagiellonów należała do najbardziej rozrodzonych na kontynencie. Kazimierz IV Jagiellończyk miał tak wielu synów, że nie był wręcz w stanie znaleźć dla każdego z nich zaszczytnego zajęcia. Jak to możliwe, że już...
Przed stoczoną 27 września 1605 roku pod Kircholmem bitwą ze Szwedami hetman Jan Karol Chodkiewicz miał rzekomo powiedzieć: „Policzym ich, jak ich pobijem”. Podobno w ten dosadny sposób zagrzewał swoich żołnierzy do starcia z blisko trzykrotnie...
Zasiadał na stołku u stóp trumny, wypowiadał tajemniczą formułę, spożywał chleb położony na klatce piersiowej nieboszczyka, a następnie odchodził… obciążony przewinami zmarłego. Dopiero po wizycie zjadacza grzechów można było bez obaw pochować...
„Wybitny przykład bezsensownego konfliktu w dziejach Europy” – mówią historycy o wojnie trzydziestoletniej (1618-1648). W konfrontacji pozbawionej celu zginęły miliony ludzi: według niektórych szacunków nawet połowa wszystkich...
Związek do grobowej deski? Czy na pewno? A jeśli tak to… w
praktyce na jak długo? Statystyki dotyczące czasów Rzeczypospolitej Obojga Narodów
zdradzają intrygujący obraz życia rodzinnego przed wiekami.
Na początku XVII wieku, w następstwie pożaru Wawelu, Zygmunt III Waza zdecydował się przenieść swój dwór do Warszawy. Było to wówczas miasto ważne w skali regionu. Ale w całej Polsce raczej zamykało, niż otwierało stawkę największych ośrodków.
Żyła w epoce, w której procesy o czary wciąż stanowiły rzadkość. Inne kobiety, nawet gdy je skazywano, unikały wyroku. Ona była jednak posunięta w latach i pozbawiona wpływowych patronów. Przede wszystkim zaś – padło na nią najpoważniejsze z...
Przez całe średniowiecze i zdecydowaną większość epoki nowożytnej Japonia zachowywała ścisłą izolację od reszty świata. Obcokrajowcy nie mogli swobodnie poruszać się po kraju, a kontakty zagraniczne były nieliczne i pełne powściągliwości.
Mówi się, że minione epoki były czasem rodzin, a ogromna liczba ludzi żyjących samotnie – i często zadowolonych z tego stanu rzeczy – to dopiero „zmora” naszych czasów. Takie twierdzenia powielają podręczniki, filmy i powieści. A jak było w...
Bez wyzysku czarnoskórej ludności mocarstwa kolonialne nigdy nie zbudowałyby swojej potęgi. Ile milionów Afrykanów wywieziono do Nowego Świata i zmuszono do nieludzkiej, niewolniczej pracy?
Leonardo da Vinci uchodzi za jednego z największych geniuszy w dziejach ludzkości. Gdy jednak chciał napisać list do swych możnych mecenasów musiał korzystać z usług skryby. Sam nie potrafił poprawnie skreślić nawet kilku zdań.
Pod względem powierzchni Rzeczpospolita Obojga Narodów należała do ścisłej czołówki Europy. O potencjale państwa dużo więcej mówi jednak wielkość populacji. Jak wypada porównanie w tym obszarze? Jaki odsetek ludności kontynentu mieszkał nad Wisłą?
Kościoły protestanckie i hierarchia katolicka zgodnie nawoływały do płciowej wstrzemięźliwości. Na cenzurowanym był zwłaszcza seks przedmałżeński. Ale czy mieszkańcy nowożytnej Europy słuchali napomnień swoich duszpasterzy?
Porody niosły z sobą ryzyko w każdej epoce. Nigdy nie były jednak tak niebezpieczne, jak w wiekach XVIII i XIX. Upowszechnienie „nowoczesnej” medycyny przyniosło śmierć niezliczonym tysiącom matek.
Spowiedź w epoce nowożytnej była surowo egzekwowanym obowiązkiem, ale też – narzędziem kontroli społecznej. Księżom nakazywano zwracać wyjątkowo baczną uwagę na konkretne grzechy. Takie, których dzisiaj nikt by nie wyznał przed konfesjonałem.
Wesela w soboty są dzisiaj tak częste, że wydają się
wręcz obowiązkowe. Dawniej sytuacja wyglądała jednak zupełnie inaczej. Sobotnich
ślubów niemal nie zawierano. W jakie inne dni Polacy stawali przed ołtarzem?
Skalę rewolucji, jaką przyniosło w Europie upowszechnienie
druku, można opisać, ale przede wszystkim – można wyliczyć. Rachunek daje w tym
przypadku imponujące rezultaty.
W dyskusjach na temat prób ratowania polskiej
niepodległości u schyłku XVIII stulecia o wiele zbyt rzadko przewija się wątek
finansowy. Niesłusznie. Nic nie ilustruje skali wyzwania stojącego przed
Polakami lepiej niż dochody państwa.
W świecie medycyny niewiele jest równie zażartych dyskusji. Wymiana zdań trwa od 500 lat, a emocje wciąż nie opadają. Trudno się dziwić: chodzi o chorobę, która – by zacytować Claude’a Quétela – „najmocniej sterroryzowała ludzkość”. Syfilis.
Unia z Litwą doprowadziła do stworzenia państwa ogromnie zróżnicowanego pod względem etnicznym. Jaką część jego mieszkańców stanowili Polacy? Czy była ich większość? I dlaczego w wieku XVIII sytuacja wyglądała zupełnie inaczej niż w stuleciu XVI?
Jak duża była gospodarka Polski w XVI stuleciu? Co składało się na ówczesny dochód narodowy? I o ile mniejsza była gospodarka państwa rządzonego przez Stefana Batorego od gospodarki Polski kierowanej przez Mateusza Morawieckiego?
Obowiązek mszalny w nowożytnej Polsce był nieubłagany, a kary za nieobecność – dotkliwe. Tym bardziej, że dla wielu mieszkańców Rzeczypospolitej Obojga Narodów samo dotarcie do świątyni nastręczało ogromnych trudności. A księża w żadnym razie nie...
