Od XVII stulecia właściciele folwarków z pełnym rozmysłem zaczęli rozpijać własnych chłopów. Handel zbożem nie był już tak opłacalny, jak wcześniej, szlachcice woleli więc przerabiać zbiory na wódkę i przymusowo sprzedawać ją poddanym. W ciągu stu...
Marcin Mikołaj Radziwiłł zaliczał się do grona najbogatszych ludzi Rzeczpospolitej w pierwszej połowie XVIII wieku. Magnat nie dbał jednak o tytuły czy zaszczyty. Gdy po śmierci ojca odziedziczył ogromny majątek zaszył się w domu, zamieniając w...
Szacuje się, że w XVII-wiecznej Anglii około 1000 osób przypłaciło życiem oskarżenia o czary. Za śmierć ponad 200 z nich odpowiadał jeden człowiek. Matthew Hopkins sam okrzyknął się „generalnym łowcą czarownic” i na tropieniu rzekomych sług szatana...
Szesnaste stulecie, nieprzypadkowo nazywane złotym wiekiem polskiej historii, także dla chłopów było okresem wyjątkowego dostatku. Typowi mieszkańcy polskich wiosek nie mogli oczywiście marzyć o zgromadzeniu większego majątku, ale przynajmniej nie...
Na przełomie XVII i XVIII stulecia Wawel nie był już dumnym domem królów, ale ruiną tak zaniedbaną, że władcy nie zatrzymywali się tam nawet podczas wizyt w Krakowie. Najgorsze miało jednak dopiero nadejść.
Dla nikogo nie ulega wątpliwości, że oddanie Kozaczyzny pod kontrolę Rosji było rozwiązaniem koszmarnym nie tylko z perspektywy Rzeczpospolitej, ale też samych Kozaków. O Bohdanie Chmielnickim i brzemiennej w skutkach decyzji, jaką podjął w 1654...
Leonardo da Vinci uważany jest za jednego z największych geniuszy w dziejach ludzkości. Był nie tylko wybitnym artystą, ale również prawdziwym wizjonerem, którego wynalazki o wiele stuleci wyprzedzały swoje czasy. Czy aby na pewno? Tymoteusz...
W obrębie folwarku życie chłopa miało tylko taką wartość, jaką przypisał mu szlachcic. Poza prywatnymi „państwami”, latyfundiami też jednak obowiązywały reguły, zgodnie z którymi wieśniak był wart wielokrotnie mniej niż pan herbowy. W początkach...
Bryła rezydencji królewskiej na Wawelu dotrwała do naszych czasów w formie bardzo podobnej do tej, jaką oglądano w wiekach XVI i XVII. Z oryginalnego wyposażenia domu monarchów nie zachowało się jednak niemal nic. Meble, ozdobne stropy, dekoracje –...
W 1725 roku niedoszły król Szwecji Karl Fredrik av Holstein-Gottorp poślubił córkę cara Piotra Wielkiego Annę. Mimo że księciu nigdy nie udało się założyć korony, to stał się przynajmniej protoplastą nowej linii rosyjskiej dynastii. Władcy...
W wieku siedemnastym polski system pańszczyźniany równał się niewolnictwu. Chłopi byli zmuszeni pracować za darmo na pańskim polu przez niemal wszystkie dni w tygodniu, do robót kazano im wysyłać także żony i dzieci. Stulecie wcześniej nikt nie...
Podpisując w 1466 roku II pokój toruński Krzyżacy uznali utratę Pomorza Gdańskiego, ziemi chełmińskiej i michałowskiej. Zgodzili się też na zależność lenną od Polski. Wierzyli jednak, że będą to ustępstwa tymczasowe. Próby rewizji układu...
O Kijowie pisano, że to miasto świątyń i chwały, nawet Druga Jerozolima. Okres prosperity stołecznego grodu Rusi okazał się jednak bardzo krótki. Jeszcze na początku XI stulecia chrześcijańscy kronikarze zachwycali się tym cudem wschodu. W połowie...
Nowożytni księża, zakonnicy, teologowie nie raz i nie dwa występowali przeciwko najbardziej nieludzkim formom wyzyskiwania polskich chłopów. Czytając ich komentarze łatwo odnieść wrażenie, że cały Kościół stał w opozycji do pańszczyzny i...
16 marca 1792 roku zamachowiec postrzelił króla Szwecji Gustawa III. Monarcha zmarł dwa tygodnie później. Do ostatniej chwili nie mógł uwierzyć, kto pociągnął za spust. Twierdził, że „człowiek o tak pięknym obliczu nie może zrobić czegoś takiego”. O...
„Wyrzutki i ludzie pogranicza, awanturnicy i śmiałkowie, Kozacy stali się w ukraińskiej świadomości narodowej tym, czym kowboje byli dla amerykańskiej” – pisze brytyjska dziennikarka i historyczka Anna Reid na kartach książki Pogranicze. Oto, jak...
„Europejskie rządy opierają się na miastach, natomiast rządy w Chinach opierają się na wsi. Na tym zasadza się fundamentalna różnica między nimi” – pisał na początku XX stulecia wybitny historyk i myśliciel z Państwa Środka Liang Qichao. Według...
Na szlacheckich folwarkach wiele było kar teoretycznych. Grożono nimi, nawet je zasądzano, ale niemal nigdy ich nie wykonywano. Dlaczego właściciele ziemscy nie pozwalali wymierzać sprawiedliwości własnym chłopom?
Szacuje się, że otoczenie ostatnich Jagiellonów liczyło stale od kilkuset do nawet tysiąca osób. Przytłaczająca większość dworzan i służby przebywała jednak na obszarze monarszej rezydencji wyłącznie za dnia. Co działo się na XVI-wiecznym Wawelu po...
W połowie października 1645 roku do Francji przybyło polskie poselstwo, zmierzające po nową narzeczoną króla Władysława IV Wazy. Przedstawiciele francuskiej śmietanki towarzyskiej, uważający Rzeczpospolitą za dziki kraj dalekiej północy, spodziewali...
Siedemnasty wiek w historii Rzeczpospolitej to stulecie wojen. Nadwiślańskie mocarstwo uwikłało się w konflikty z niemal wszystkimi sąsiadami oraz mierzyło się z powstaniami Kozackimi. O przebiegu krwawych zmagań, które ostatecznie doprowadziły do...
Pańszczyzna tygodniowa stanowiła główny, ale wcale nie jedyny obowiązek polskich chłopów. Właściciele folwarków uporczywie wyszukiwali nowe obciążenia i zrzucali na poddanych każdą pracę, za którą nie chcieli płacić najemnym robotnikom. Obowiązki...
Ambicją każdego właściciela folwarku było takie organizowanie jego pracy, by koszty były bliskie zera, a zyski – nieograniczone. Przytłaczającą większość zadań zrzucano na barki chłopów w ramach pańszczyzny. Mieszkańcy wsi bez jakiegokolwiek...
3 maja 1791 roku od rana było wiadomo, że zanosi się na jakieś ważne wydarzenie. Zaciekawieni warszawiacy wypełnili galerię dla widzów w izbie senackiej i tłoczyli się na uliczkach przylegających do zamku królewskiego. Porządek utrzymywali...
Polski kmieć, a więc głowa chłopskiej rodziny gospodarującej na większym spłachetku ziemi, bacznie obserwował pana i go naśladował. Zatrudniał w swoim gospodarstwie czeladź, czyli służbę — podobnie jak szlachcic. Czeladnik, zwany też parobkiem czy...
W 1642 roku Francją wstrząsnął jeden z najdziwniejszych spisków w dziejach. Młody faworyt króla Ludwika XIII zorganizował zamach na życie „szarej eminencji” kraju i Europy: potężnego kardynała Richelieu. Markiz de Cinq-Mars miał zaledwie 22 lata, a...
Polscy królowie i ich żony chętnie zażywali kąpieli nawet w czasach, gdy na Zachodzie panicznie bano się wody. Pod względem higieny Wawel wyprzedzał inne pałace Europy i zapewniał wyjątkowe udogodnienia. Przynajmniej jeśli… nie było się...
W XIV wieku uprawa roli zupełnie nie interesowały polskich szlachciców. W wieku XVI stanowiła już ich najważniejsze zmartwienie i pasję, a handel zbożowy stał się podstawą gospodarczej prosperity stojącej u podstaw sławnego „złotego wieku”. Co się...
Rządzy ostatnich Jagiellonów zapisały się w polskiej tradycji jako złoty wiek pokoju i prosperity gospodarczej. Wbrew pozorom nie były to jednak czasy politycznej sielanki. Członkowie rodu toczyli wojny na niemal wszystkich granicach. Decyzje, jakie...
Brytyjski historyk Richard Butterwick, obecnie posługujący się nazwiskiem Butterwick-Pawlikowski, ocenia XVIII-wieczną Rzeczpospolitą i jej perspektywy o wiele bardziej optymistycznie niż większość badaczy nad Wisłą. Także jego opinie o tym, co...
Reklama
Historyk, pisarz i publicysta, redaktor naczelny WielkiejHISTORII. Autor książek takich, jak Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa, Wawel. Biografia, Warcholstwo czy Cywilizacja Słowian. Jego najnowsza książka to Życie w chłopskiej chacie (2024). Strona autora: KamilJanicki.pl.
Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.