Typowy polski szlachcic, właściciel nowożytnej wioski, nie chciał osobiście angażować się w codzienne życie chłopów. Zależało mu jednak na tym, by społeczność, którą wyzyskiwał była karna oraz pracowita. Dla utrzymania dyscypliny w osadzie oraz na...
Ludwika Karolina Radziwiłłówna była najlepszą partią w Rzeczpospolitej. W 1687 roku o rękę bajecznie bogatej wdowy po margrabim Ludwiku Leopoldzie Hohenzollernie starał się syn króla Jana III Sobieskiego. Chociaż wydawało się, że para stanie na...
Od drugiej połowy XVII stulecia typowy polski chłop był zmuszony pracować na pańskim polu przez więcej dni niż było ich w tygodniu. Na nieodpłatną robotę chodził sam, wysyłał dzieci, żonę, parobków. Ale przynajmniej wiedział, ile musi odpracować...
14 czerwca 1794 roku, w następstwie drugiego rozbioru i stłumionego powstania, do Krakowa wkroczyły wojska pruskie. Umocniony zamek wawelski skapitulował już po kilku godzinach. Wraz z nim w ręce zaborców wpadł też najważniejszy skarb w kraju.
Nawet średni, typowy wymiar obciążeń, jakie spadały na polskiego chłopa w XVII i XVIII wieku był nieludzki, niewolniczy. Rekordziści wyzysku oczekiwali jednak znacznie więcej. Być może najgorzej w całym kraju mieli poddani Barbary Kochanowskiej ze...
Od XVII stulecia wielu panów folwarcznych celowo rozpijało własnych poddanych. Chłopom kazano najpierw produkować wódkę, a potem kupować ją i spożywać. Nie brakowało nawet majątków szlacheckich, gdzie propinacja przynosiła zwierzchności większe...
Pisze się powszechnie, że renesansowy pałac na Wawelu miał – i ma – trzy kondygnacje: parter przeznaczony głównie dla urzędników, pierwsze piętro, gdzie znajdowały się pokoje prywatne króla i reprezentacyjne piętro drugie. Wyżej jest jednak jeszcze...
Folwarki istniały w Polsce od niepamiętnych czasów. Już w średniowieczu typowy rycerz posiadał swoje prywatne gospodarstwo, zapewniające żywność dla niego, rodziny i gości. Dopiero jednak na przełomie (nie takich) ciemnych wieków i doby nowożytnej...
Dla średniowiecznych krakowian prawdziwość legendy o smoku wawelskim nie była tematem dyskusji. Wierzono, że taka bestia faktycznie istniała i że w zamierzchłych czasach prześladowała króla Kraka oraz jego poddanych. Za najlepszy dowód uznawano samo...
Mikołaj Kopernik senior, ojciec astronoma, pojawia się na łamach historii 11 maja 1447 roku. W archiwach gdańskiej rady miejskiej został ślad po transakcji, w której kupiec opisany jako „Niclos Koppernik von Crocaw” sprzedał 38 kwintali miedzi za 86...
W XVII wieku, na skutek serii niszczycielskich wojen i załamania rynku międzynarodowego, eksport zboża przestał przynosić oczekiwane dochody. Zachłanni polscy szlachcice zaczęli szukać nowego źródła zysku. W setkach folwarków uruchomiono gorzelnie...
Groby królewskie na Wawelu kojarzą się nierozerwalnie z podziemnymi kryptami, stanowiącymi dzisiaj jedną z głównych atrakcji katedry. Aż do schyłku średniowiecza zwłoki monarchów i ich małżonek składano jednak nie w ukrytych pomieszczeniach, lecz...
Chłop szesnastowieczny, żyjący w czasach najlepszej koniunktury na zboże i stabilnego klimatu, zwykle miał pewną swobodę w sprawach majątkowych. Ciążyła już na nim pańszczyzna, ale uważał się za właściciela swojego domu i inwentarza, zwykle mógł...
Procesy o czary w XVI i XVII wieku kosztowały życie dziesiątek tysięcy mieszkańców Europy Zachodniej. Głównymi ofiarami prześladowań były kobiety wywodzące się z uboższych warstw społeczeństwa. Bardzo rzadko zdarzało się, aby na stos trafiali...
Izabela Czartoryska przeszła do historii jako jedna z najbardziej wpływowych i kontrowersyjnych Polek przełomu XVIII i XIX stulecia. Była wziętą polityczką, zagorzałą kolekcjonerką, najpierw kochanką, a potem przeciwniczką króla Stanisława Augusta...
Jan Mikołaj Radziwiłł liczył, że ślub z Dorotą Henryką Przebendowską wyciągnie go z ogromnych długów. Ojcem wybranki był bowiem jeden z najbogatszych ludzi w Rzeczpospolitej, podskarbi wielki koronny Jan Jerzy Przebendowski. Gdy jednak Jan Mikołaj...
Dla specjalistów jest sprawą oczywistą, że rozbiory Rzeczpospolitej były w decydującym stopniu wypadkową kryzysu XVII wieku. Polska gospodarka, w przeszło 90 procentach oparta na rolnictwie, na dobra sprawę nigdy nie podniosła się z upadku po serii...
Właściciele folwarków uważali przemoc za konieczne i w pełni racjonalne narzędzie nadzoru. Polscy ziemianie z XVI, XVII czy XVIII wieku wierzyli, że należy karać tak brutalnie i często, by budzić w chłopach stałą trwogę, wyrabiać nawyk ślepego...
Setki aresztowanych i kilkadziesiąt osób skazanych na śmierć, wygnanie oraz galery. Takie było pokłosie najsłynniejszego w dziejach Francji procesu o czary i trucicielstwo. Wśród oskarżonych znalazło się wielu członków dworu Ludwika XIV. Między...
Od XVII stulecia właściciele folwarków z pełnym rozmysłem zaczęli rozpijać własnych chłopów. Handel zbożem nie był już tak opłacalny, jak wcześniej, szlachcice woleli więc przerabiać zbiory na wódkę i przymusowo sprzedawać ją poddanym. W ciągu stu...
Marcin Mikołaj Radziwiłł zaliczał się do grona najbogatszych ludzi Rzeczpospolitej w pierwszej połowie XVIII wieku. Magnat nie dbał jednak o tytuły czy zaszczyty. Gdy po śmierci ojca odziedziczył ogromny majątek zaszył się w domu, zamieniając w...
Szacuje się, że w XVII-wiecznej Anglii około 1000 osób przypłaciło życiem oskarżenia o czary. Za śmierć ponad 200 z nich odpowiadał jeden człowiek. Matthew Hopkins sam okrzyknął się „generalnym łowcą czarownic” i na tropieniu rzekomych sług szatana...
Szesnaste stulecie, nieprzypadkowo nazywane złotym wiekiem polskiej historii, także dla chłopów było okresem wyjątkowego dostatku. Typowi mieszkańcy polskich wiosek nie mogli oczywiście marzyć o zgromadzeniu większego majątku, ale przynajmniej nie...
Na przełomie XVII i XVIII stulecia Wawel nie był już dumnym domem królów, ale ruiną tak zaniedbaną, że władcy nie zatrzymywali się tam nawet podczas wizyt w Krakowie. Najgorsze miało jednak dopiero nadejść.
Dla nikogo nie ulega wątpliwości, że oddanie Kozaczyzny pod kontrolę Rosji było rozwiązaniem koszmarnym nie tylko z perspektywy Rzeczpospolitej, ale też samych Kozaków. O Bohdanie Chmielnickim i brzemiennej w skutkach decyzji, jaką podjął w 1654...
Leonardo da Vinci uważany jest za jednego z największych geniuszy w dziejach ludzkości. Był nie tylko wybitnym artystą, ale również prawdziwym wizjonerem, którego wynalazki o wiele stuleci wyprzedzały swoje czasy. Czy aby na pewno? Tymoteusz...
W obrębie folwarku życie chłopa miało tylko taką wartość, jaką przypisał mu szlachcic. Poza prywatnymi „państwami”, latyfundiami też jednak obowiązywały reguły, zgodnie z którymi wieśniak był wart wielokrotnie mniej niż pan herbowy. W początkach...
Bryła rezydencji królewskiej na Wawelu dotrwała do naszych czasów w formie bardzo podobnej do tej, jaką oglądano w wiekach XVI i XVII. Z oryginalnego wyposażenia domu monarchów nie zachowało się jednak niemal nic. Meble, ozdobne stropy, dekoracje –...
W 1725 roku niedoszły król Szwecji Karl Fredrik av Holstein-Gottorp poślubił córkę cara Piotra Wielkiego Annę. Mimo że księciu nigdy nie udało się założyć korony, to stał się przynajmniej protoplastą nowej linii rosyjskiej dynastii. Władcy...
W wieku siedemnastym polski system pańszczyźniany równał się niewolnictwu. Chłopi byli zmuszeni pracować za darmo na pańskim polu przez niemal wszystkie dni w tygodniu, do robót kazano im wysyłać także żony i dzieci. Stulecie wcześniej nikt nie...
Reklama
Historyk, pisarz i publicysta, redaktor naczelny WielkiejHISTORII. Autor książek takich, jak Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa, Wawel. Biografia, Warcholstwo czy Cywilizacja Słowian. Jego najnowsza książka to Życie w chłopskiej chacie (2024). Strona autora: KamilJanicki.pl.
Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.