Do jakiego stopnia wychowanie determinuje rozwój człowieka? Czy opieka (lub jej brak) jest ważniejsza od genów? Badacze wciąż spierają się w tej podstawowej kwestii z zakresu psychologii. Bezcenne wnioski można próbować wyciągać z historii „dzikich...
Gdy w 1573 roku na polski tron zaproszono francuskiego królewicza Henryka Walezego, w jego orszaku przybył nad Wisłę także diuk Nevers i Rethel Ludwik Gonzaga. Wpływowy arystokrata występował w roli doradcy, a nawet mentora nowego polskiego monarchy.
W latach 20. XVII wieku Francja, już będąca najludniejszym krajem Europy, zaczęła zmierzać też do zajęcia pozycji najpotężniejszego mocarstwa kontynentu. Krajem rządził wówczas swoisty triumwirat: poza królem i królową matką o kluczowym sprawach...
Mikołaj Kopernik kojarzy się nam głównie z odkryciami na polu astronomii. Toruński kanonik był jednak prawdziwym człowiekiem renesansu i zajmował się wieloma dziedzinami nauki. Wśród nich znajdowała się również ekonomia. Autor teorii...
Wolna elekcja przeprowadzona w roku 1648, po śmierci schorowanego Władysława IV Wazy, była wydarzeniem bez precedensu. W rywalizacji o polski tron liczyło się dwóch kandydatów. I obaj byli duchownymi.
Podróż do Polski miała być zwieńczeniem życiowych marzeń Marii Gonzagi. Francuska arystokratka wyzbyła się wszystkich posiadłości i perspektyw w ojczyźnie, a nawet zmieniła imię – na Ludwikę Marię – aby wreszcie dostąpić upragnionej korony. Nad...
W 1561 roku w Krakowie ukazał się pierwszy w dziejach Polski drukowany poradnik małżeński przeznaczony dla szerokiego odbiorcy. Nie było to, jak podkreślają znawcy tematu, dzieło wybitne ani nawet oryginalne. Ale jego wpływ trudno przecenić.
Prowadzona od 21 września do 5 października 1675 roku obrona zamku w Trembowli stała się symbolem bohaterstwa w obliczu miażdżącej przewagi wroga. Kilkuset Polaków stawiło skutecznie czoła wielotysięcznej armii turecko-tatarskiej. Historia mogła...
Jeszcze w połowie XVI stulecia Warszawa stanowiła ośrodek prowincjonalny; ważny z perspektywy Mazowsza, ale na pewno nie całej Polski. Dopiero co włączono ją bezpośrednio w granice kraju, mogła się pochwalić ledwie sześciotysięczną populacją, a...
Markiz de Cinq-Mars był wyniosły, egocentryczny, ostentacyjny. Miał też reputację człowieka rozpustnego. Poza tym jednak był „najpiękniejszym chłopakiem” w Luwrze. Król Francji miał do niego wielką słabość. W zażyłe relacje z markizem wdała się...
Historia Kozaków Zaporoskich nierozerwalnie wiąże się z dziejami rozkwitu, a później upadku potęgi Rzeczpospolitej Obojga Narodów. O tym skąd w ogóle wzięli Kozacy i jak powstała słynna Sicz Zaporoska pisał Leszek Podhorodecki w klasycznej już pracy...
Mit Rzeczpospolitej jako „kraju bez stosów” wciąż trzyma się mocno. Wbrew utartej, upiększonej wizji rzeczywistości, w Polsce też dochodziło jednak do prześladowań na tle religijnym. Przede wszystkim zaś – i u nas organizowano polowania na...
Królowie z drugiego pokolenia polskiej dynastii Wazów – Władysław IV i Jan Kazimierz – pięciokrotnie cieszyli się na wieść o tym, że ich żony zaszły w ciążę. Wszystkie wyczekiwane dzieci rodziły się jednak chore, słabowite lub martwe...
Dzieło życia Mikołaja Kopernika De revolutionibus orbium coelestium (O obrotach sfer niebieskich) ukazało się drukiem wiosną 1543 roku. Wielki uczony zmarł w maju tego samego roku, nie miał więc okazji zapoznać się z reakcjami innych astronomów na...
Cesarz Maksymilian I uczynił z sentencji „Niech inni prowadzą wojny, a ty szczęśliwa Austrio żeń się” dewizę Habsburgów. Problem polegał jednak na tym, że bardzo często do małżeństw dochodziło w obrębie najbliższej rodziny. Skutki chowu wsobnego...
Na sławnym portrecie pędzla Rubensa Władysław IV Waza jest postawny, wygląda zdrowo i silnie. Obraz powstał w roku 1624. Ledwie dekadę później król był już jednak wrakiem człowieka.
W 1610 roku Francja znalazła się na szalenie niebezpiecznym zakręcie dziejów. Król Henryk IV Burbon, znany ze stwierdzenia, że „Paryż wart jest mszy”, zginął w zamachu z ręki katolickiego fundamentalisty. Władzę oddano w ręce kobiety, którą monarcha...
Pod koniec 1761 roku, walczące z potężną międzynarodową koalicją, Prusy znalazły się na skraju całkowitej klęski. Nieoczekiwanie jednak sytuacja odwróciła się o 180 stopni i wydarzył się tak zwany „cud domu brandenburskiego”. Oto jak do tego doszło.
XIX-wieczny poeta Jan Nepomucen Kamiński w swoim znanym dwuwierszu napisał o Mikołaju Koperniku: „Wstrzymał Słońce, ruszył Ziemię, polskie wydało go plemię”. Ale co tak naprawdę wiemy o pochodzeniu słynnego astronoma? Czy rzeczywiście był Polakiem?
Bezpotomny zgon 7 stycznia 1598 roku cara Fiodora I oznaczał wygaśnięcie moskiewskiej linii Rurykowiczów. Po śmierci młodszego syna Iwana IV Groźnego rozpoczęła się wieloletnia, krwawa walka o władzę, która przeszła do historii jako wielka smuta...
Jan Kochanowski zapisał się w narodowej tradycji jako wyrafinowany poeta, patriota, obrońca moralności. To obraz uproszczony czy nawet zakłamany. XVI-wieczny wieszcz potrafił się zabawić, lubił niedwuznaczne żarty, a niekiedy był tak dosadny… że...
Potajemny związek Zygmunta Augusta z litewską magnatką Barbarą Radziwiłłówną przeszedł do legendy. Do dzisiaj stanowi najbardziej znany przykład wielkiej miłości na szczytach władzy w Polsce. Piękny mit, powielany przez powieści, seriale i...
7 października 1571 doszło do jednej z największych bitew morskich w historii Europy. Pod Lepanto spotkały się floty Imperium Osmańskiego i Ligi Świętej. Siły obu walczących stron były wyrównane, jednak starcie zakończyło się całkowitą klęską...
Jak na jednego z najważniejszych literatów w polskich dziejach, Jan Kochanowski jest postacią wyjątkowo tajemniczą. Zachowały się tylko strzępy informacji o jego życiu. Także śmierć poety budzi pytania. Chyba najwięcej kontrowersji wiąże się jednak...
Nie licząc królów, trudno wskazać bardziej znanego Polaka XVI stulecia niż Mikołaj Rej. Każdy uczy się przecież w szkole jego przełomowych słów: „Polacy nie gęsi, iż swój język mają”. Szlachecki poeta był jednak nie tylko prekursorem użycia...
Po zdobyciu 20 maja 1631 roku Magdeburga dowódca habsburskich wojsk twierdził, że „przepadło ponad dwadzieścia tysięcy dusz. Z pewnością nie widziano straszniejszego dzieła i boskiej kary od czasu zniszczenia Jerozolimy”. Los jaki spotkał...
Po spektakularnym zwycięstwie pod Kłuszynem wojska hetmana Stanisława Żółkiewskiego 9 października 1610 roku wkroczyły do Moskwy. Tak rozpoczęła się trwająca dwa lata polsko-litewska okupacja rosyjskiej stolicy. O jej przebiegu pisze Jerzy Besala w...
Wymarsz strzelców, lepiej znany obecnie jako Straż nocna Rembrandta, to jedno z największych arcydzieł światowego malarstwa. Obraz jednak aż trzykrotnie padał ofiarą aktów wandalizmu, które groziły jego zniszczeniem. Jak do tego doszło?
Carska Rosja była dosłownie przeżarta korupcją. Łapówki brali niemal wszyscy. Począwszy od nauczyciel i urzędników najniższego szczebla, skończywszy na ministrach w Petersburgu. Nawet drakońskie kary nie doprowadziły do zwalczenia procederu. Wręcz...
Nikt nie wierzył, że Zygmunt August stoi nad grobem. A w każdym razie nikt poza nim samym. W 1571 roku król ukończył 51 rok życia. Nie był może już mężczyzną w sile wieku, ale nie uchodził też za starca. Dziwiono się więc, że gotuje się na rychły...
Reklama
Historyk, pisarz i publicysta, redaktor naczelny WielkiejHISTORII. Autor książek takich, jak Pańszczyzna. Prawdziwa historia polskiego niewolnictwa, Wawel. Biografia, Warcholstwo czy Cywilizacja Słowian. Jego najnowsza książka to Życie w chłopskiej chacie (2024). Strona autora: KamilJanicki.pl.
Historyk, specjalista od dziejów przedwojennej Polski. Współzałożyciel portalu WielkaHISTORIA.pl. Autor kilkuset artykułów popularnonaukowych. Współautor książek Przedwojenna Polska w liczbach, Okupowana Polska w liczbach oraz Wielka Księga Armii Krajowej.