Spowiedź w epoce nowożytnej była surowo egzekwowanym obowiązkiem, ale też – narzędziem kontroli społecznej. Księżom nakazywano zwracać wyjątkowo baczną uwagę na konkretne grzechy. Takie, których dzisiaj nikt by nie wyznał przed konfesjonałem.
Wesela w soboty są dzisiaj tak częste, że wydają się
wręcz obowiązkowe. Dawniej sytuacja wyglądała jednak zupełnie inaczej. Sobotnich
ślubów niemal nie zawierano. W jakie inne dni Polacy stawali przed ołtarzem?
Skalę rewolucji, jaką przyniosło w Europie upowszechnienie
druku, można opisać, ale przede wszystkim – można wyliczyć. Rachunek daje w tym
przypadku imponujące rezultaty.
W dyskusjach na temat prób ratowania polskiej
niepodległości u schyłku XVIII stulecia o wiele zbyt rzadko przewija się wątek
finansowy. Niesłusznie. Nic nie ilustruje skali wyzwania stojącego przed
Polakami lepiej niż dochody państwa.
W świecie medycyny niewiele jest równie zażartych dyskusji. Wymiana zdań trwa od 500 lat, a emocje wciąż nie opadają. Trudno się dziwić: chodzi o chorobę, która – by zacytować Claude’a Quétela – „najmocniej sterroryzowała ludzkość”. Syfilis.
Unia z Litwą doprowadziła do stworzenia państwa ogromnie zróżnicowanego pod względem etnicznym. Jaką część jego mieszkańców stanowili Polacy? Czy była ich większość? I dlaczego w wieku XVIII sytuacja wyglądała zupełnie inaczej niż w stuleciu XVI?
Jak duża była gospodarka Polski w XVI stuleciu? Co składało się na ówczesny dochód narodowy? I o ile mniejsza była gospodarka państwa rządzonego przez Stefana Batorego od gospodarki Polski kierowanej przez Mateusza Morawieckiego?
Obowiązek mszalny w nowożytnej Polsce był nieubłagany, a kary za nieobecność – dotkliwe. Tym bardziej, że dla wielu mieszkańców Rzeczypospolitej Obojga Narodów samo dotarcie do świątyni nastręczało ogromnych trudności. A księża w żadnym razie nie...
Kosztowne i krwawe zwycięstwo w wojnie o niepodległość nie gwarantowało, że świeżo powstałe Stany Zjednoczone zdołają utrzymać jedność i kontynuować opór przeciw dawnemu hegemonowi. Budowa potęgi kraju stała się możliwa za sprawą jednej pochopnej...
Jak rozległa była Polska u szczytu swojej potęgi? Jaką największą miała powierzchnię i w którym dokładnie roku? Odpowiedź tylko z pozoru jest oczywista.
Pod koniec XV wieku syfilis był chorobą tak rzadką, że nawet nie miał w Polsce swojej nazwy. Stulecie później znał go już każdy. A najbardziej zaufany lekarz Stefana Batorego twierdził wręcz, że każdy na niego chorował – przynajmniej wśród...
Józef Legowicz, autor XVIII-wiecznego poradnika pożycia małżeńskiego, przestrzegał, że gdy zbliża się termin porodu kobieta powinna przygotowywać się do niego „jak do śmierci”.
Amerykańskie władze nie wyciągnęły żadnych konsekwencji wobec morderców indiańskich kobiet i dzieci. Plemię Delawarów wzięło więc sprawy we własne ręce. Zemsta była straszliwa, a śmierć Williama Crawforda zapamiętano jako „najgorszy koszmar...
Wojna ze Szwecją, którą sprowokował Zygmunt III Waza była niepotrzebna, nieprzemyślana i szkodliwa. Uwikłała Polskę w konfrontację trwającą ponad pół wieku i zakończoną niesławnym potopem. Od początku była też wprost niewiarygodnie kosztowna.
Co ciążyło na sumieniu polskim chłopom pańszczyźnianym?
Do jakich grzechów się przyznawali? I jak księża oceniali ich wynurzenia?
Wydaje wam się, że dawni Polacy byli pruderyjni, a ich życie upływało w stałym strachu przed cielesnym grzechem? To bajki, a w każdym razie – uproszczenia. Dowiedziono naukowo, że mieszkańcy Rzeczypospolitej bardzo liberalnie podchodzili...
Rozwój społeczności żydowskiej w Polsce jest zwykle wiązany z postacią Kazimierza Wielkiego. Aż do schyłku średniowiecza Żydzi stanowili jednak tylko marginalną część ludności Królestwa Polskiego. Niesamowita ekspansja ich populacji nastąpiła...
Amerykanie parli na Zachód, bezwzględnie usuwając Indian z ziem, które ci zamieszkiwali od niepamiętnych czasów. Wyprawa zbrojna z 1791 roku miała zlikwidować opór plemion skupionych w Konfederacji Zachodniej i zapewnić osadnikom pełną kontrolę nad...
„Liczba 100 lat jawiła się naszym przodkom wręcz jako magiczna” – pisze profesor Radosław Gaziński z Uniwersytetu Szczecińskiego. Z tym, że nie była to magia w rozumieniu fikcji i rzeczy nieosiągalnej. Przed wiekami ludzie też dożywali do stu lat. I...
Indywidualna spowiedź była na polskich wsiach nowinką, wprowadzoną szeroko dopiero u schyłku XVI wieku. Chłopi nie byli przyzwyczajeni do tego obowiązku, hierarchia kościelna dołożyła więc starań, by wykształcić w nich karność. Sankcje za...
Nostradamus cieszy się unikalną sławą. Mało kto kojarzy jego pełne miano, ale za to pseudonim, którym podpisywał swoje teksty jest znany absolutnie każdemu. Kim w rzeczywistości był Michel de Nostredame? Gdzie żył, czym się wsławił i co osiągnął...
Statystyczne warszawskie małżeństwo z połowy XVIII wieku miało piątkę dzieci. A faktycznie nieco mniej, bo chodzi wyłącznie o „małżeństwa płodne”. W ponad 16% związków nie było zaś żadnego potomstwa. Te liczby nie mówią jednak wszystkiego. I nie...
Dokonania bojowe husarii przez całe dziesięciolecia budziły podziw rodaków oraz zasiewały strach w szeregach przeciwnika. Wstąpienie do elitarnej jazdy kosztowało jednak krocie. W przeliczeniu na współczesną walutę wystawienie pocztu husarskiego...
Polacy nie chcieli takiego króla. Co do tego nie ma właściwie żadnych wątpliwości. „Gdyby w owych czasach istniało coś, co dziś nazywane jest badaniem opinii publicznej, wynik potwierdziłby, że szanse kandydata francuskiego były znikome” – wyjaśniał...
W myśl popularnego porzekadła „w maju ślub to wczesny grób”.
Ewentualnie: „ślub w maju” to „śmierć na skraju”. Ale czy nasi przodkowie
naprawdę tak sądzili? I co decydowało o tym, jak w dawnej Polsce wybierano
termin ślubu i wesela?
Epoka renesansu przyniosła nad Wisłą zwiększone zainteresowanie nie tylko zdolnością przyswajania literatury, ale też – jej tworzenia. Upowszechniał się język polski, na miejsce zachowującej do niedawna prymat łaciny. U zarania Rzeczypospolitej...
Skala opłat za kapłańską posługę budziła w nowożytnej Polsce stałe kontrowersje. Gdy napomnienia nie przynosiły rezultatów, zaczęto spisywać… oficjalne cenniki. Choć i one niekoniecznie były przestrzegane.
Epidemie przetaczały się przez miasta Rzeczypospolitej co kilka lat, w skrajnych przypadkach prowadząc do skurczenia ich populacji nawet o kilkadziesiąt procent. Spustoszenie było nie mniejsze, niż na zachodzie Europy. Prof. Cezary Kuklo twierdzi...
Historycy podkreślają, że polscy królowie elekcyjni żyli na kredyt i stale tonęli w długach. Ale konkretne kwoty i tak są w stanie przyprawić o zawrót głowy. I ułatwiają zrozumienie skali niemocy polskiej monarchii.
Nie doczekaliśmy się jeszcze przeglądu całego imiennictwa w Polsce szlacheckiej. Znane są jednak obyczaje i mody panujące w różnych parafiach, miastach i powiatach. Jaki obraz wyłania się z dostępnych badań? Jakie imiona Polacy sprzed 300 czy 400...
