Kazimierz Wielki (ur. 30 kwietnia 1310, zm. 5 listopada 1370) – król Polski w latach 1320-1370, ostatni władca z dynastii Piastów na tronie zjednoczonego państwa.
Był jedynym synem Władysława Łokietka i Jadwigi kaliskiej, który dożył dorosłości. Jako nastolatek ciężko chorował, co mogło sprawić, że nie odebrał szerszej edukacji. Według własnych słów nie potrafił czytać, choć była to umiejętność powszechna wśród monarchów tej epoki.
Reklama
W 1331 roku Kazimierz wziął udział w bitwie pod Płowcami, ale w porozumieniu z ojcem uciekł z pola walki przed jej zakończeniem. W 1333 roku przejął władzę i został koronowany na króla. Zdołał doprowadzić do pokoju z groźnymi sąsiadami. W 1335 roku spłacił roszczenia dynastii Luksemburgów do polskiego tytułu królewskiego, a w 1343 roku zawarł wieczysty pokój z Krzyżakami w Kaliszu.
Od początku lat 40. XIV wieku, przy wsparciu węgierskiego sojusznika, prowadził podbój Rusi Czerwonej. Ekspedycje, trwające aż do roku 1366, ogromnie wpłynęły na pozycję gospodarczą i polityczną kraju. Za panowania Kazimierza Wielkiego doszło też do kodyfikacji prawa, ufundowania uniwersytetu w Krakowie i wielkich inwestycji budowlanych, za sprawą których o królu do dzisiaj mówi się, że „zastał Polskę drewnianą, a zostawił murowaną”.
Kazimierz Wielki prowadził niezwykle burzliwe życie osobiste. Cztery razy brał ślub, nie dbając o legalność związków oraz o ich formalne unieważnianie, gdy dochodziło do zerwania. Tylko pierwsze stadło, zawarte z woli ojca, przeszło bez skandalu, a Litwinka (Aldona) Anna odumarła króla w 1339 roku. Gdy Kazimierz żenił się z ostatnią połowicą – Jadwigą Żagańską – wciąż żyły dwie jego wcześniejsze partnerki: Adelajda Heska i Krystyna Rokiczana.
Żony urodziły Kazimierzowi Wielkiemu łącznie pięć córek. Król miał też przynajmniej dwóch nieślubnych synów, nie doczekał się natomiast żadnego legalnego męskiego potomka. Już w pierwszych latach panowania zawarł układ o dziedziczeniu, na mocy którego w razie takiej sytuacji tron miał przejść w ręce króla Węgier – męża lub syna jego siostry, Elżbiety Łokietkówny.
Reklama
U schyłku życia Kazimierz usynowił wprawdzie wnuka Kaźka Słupskiego i szukał sposobów zmiany postanowień, układ pozostał jednak w mocy. Po tym, jak król doznał wypadku na polowaniu i zmarł na skutek zakażenia, koronę przejął Ludwik Andegaweński.
Ciekawostki o Kazimierzu Wielkim
- Król Kazimierz cieszył się wielkim szacunkiem poddanych (choć niekoniecznie sąsiadów). Za życia nie nazywano go jednak „Wielkim”. Przydomek powstał dopiero po przeszło stuleciu. Na szerszą skalę zaczęto go używać w początkach XVI wieku.
- Za najsłynniejszą kochankę Kazimierza Wielkiego uchodzi Żydówka Esterka. Z ustaleń historyków jasno jednak wynika, że taka postać w ogóle nie istniała.
- Kazimierz Wielki zarabiał rocznie od 3,3 miliona do 4,5 miliona groszy praskich, a więc około 1 tony złota. Kwoty te w dużym przybliżeniu da się przeliczyć na dzisiejsze pieniądze.
- Z czasów Kazimierza Wielkiego pochodzą najstarsze źródła, pozwalające szacować liczbę mieszkańców Polski. Ich interpretacja nastręcza jednak historykom wielu problemów.
Książki o Kazimierzu Wielkim
Autorem najnowszej fachowej biografii Kazimierza Wielkiego jest Jerzy Wyrozumski. O życiu prywatnym, małżeństwach i potomstwie króla szeroko pisze Kamil Janicki w książce Damy polskiego imperium (Znak 2017).
